اول آبانماه، روز تهران نامگذاری شده است. در حالی در آستانه این روز قرار داریم که گزارش‌ها حاکی از حال بد تهران است. مردم هر روز صبح که از خواب بیدار می‌شوند، باید دل‌نگران باشند که مبادا شهرداری بخشی از هویت شهرشان را به مخاطره انداخته باشد.
ترافیک، هوای آلوده، قطع درختان ولیعصر، تخریب بناهای تاریخی، بی‌نظمی در بافت شهری و موارد بسیار دیگری از جمله اتفاقاتی است که تهران دوست داشتنی را به یکی از پایتخت‌های درهم و شلوغ دنیا تبدیل کرده است.
تاراج میراث فرهنگی در تهران
در همین زمینه رضا بهبهانی روز گذشته در گفت‌وگو با ایسنا درباره آسیب‌هایی که به میراث فرهنگی استان تهران وارد می‌شود با بیان اینکه تمام محیط زندگی ما که مورد تاراج و تخریب قرار گرفته‌اند، هویت ما را می‌سازند و کسی به آن‌ها توجه نکرده و نمی‌کند گفت: آسیب‌های میراث فرهنگی این‌طور تعریف شده که تنها مربوط به یک سری ساختمان‌هایی است که از دوران گذشته باقی مانده است، اما میراث‌های فرهنگی ما کالبد شهری هستند. نه تنها کالبد شهری بلکه تمام جغرافیای طبیعی ما هستند.
این استاد دانشگاه ادامه داد: فرض کنید یک پس‌قلعه یا کوه زیبایی مثل توچال در شمال تهران یا حتی یک درخت چنار کهنسال هم جزو میراث فرهنگی ما هستند. تمام کوچه باغ‌های زیبای از بین رفته شمیرانات، تمام بافت‌های قدیمی تهران، میراث فرهنگی ما بوده‌اند و همه این‌ها متأسفانه از بین رفته‌اند.
او دلایل بسیاری برای از بین رفتن میراث فرهنگی تهران برشمرد و گفت: شاید بد‌ترین دلیل از بین رفتن میراث فرهنگی تهران احترام نگذاشتن یا توجه نکردن به خاطره جمعی اهالی، ساکنان، مردم کوچه و بازار بوده است، شهروندان هویت خودشان را از همان کوچه، بازار، گذر، حمام قدیمی و درختان چناری که در کنار جوی آب خانه‌شان بوده، گرفته و با آن رشد کرده‌اند.
بهبهانی افزود: در نتیجه ما تنها نمی‌توانیم بگوییم میراث فرهنگی ما چند ساختمانی است که از دوره صفویه یا قاجار به جا مانده است، گرچه متأسفانه به آن‌ها بی‌توجهی شده و در حال از بین رفتن هستند.
بنا بر گزارش‌های منتشر شده بسیاری از باغ‌های شمیرانات منهدم شدند و به جای آن یک‌سری برج‌های بی‌قواره زشت، بدون هیچ فاکتور زیبا‌شناسی، اجتماعی، فرهنگی و معماری ساخته شده‌اند. از سوی دیگر تهران دچار بی‌آبی شده است، پس آب این برج‌های عظیمی که در تهران بوجود می‌آیند از کجا تأمین می‌شود؟ آیا این کوچه‌های ۱۲ متری تحمل بار ترافیکی ساکنانش را دارد؟ شهرداری چه کاری انجام می‌دهد؟
میراث فرهنگی ما در تهران باغ‌های بسیار زیبایی بودند که در مناطق مختلف تهران داشتیم، این باغ‌ها را با درختان کهنسال ۵۰۰ ساله خراب می‌کنیم و به جای آن در تپه‌ای که هیچگونه سابقه آبادی و زراعت ندارد، نهال می‌کاریم و امیدواریم ۵۰۰ سال دیگر این درخت، همان درختانی شوند که اجدادمان کاشته‌اند!
از سوی دیگر جنوب بازار تجریش باغ بود و درخت‌های ۳۰۰ ساله چنار داشت، اما آن را تخریب کردند و به جایش دارند پاساژ چند طبقه می‌سازند. هر جا که سر می‌زنی این فاجعه را می‌بینید، صدای ماشین‌های ساختمان‌سازی در همه جای شهر آلودگی صوتی ایجاد کرده‌اند.
نادیده گرفتن ثبت ملی ولیعصر
خیابان ولیعصر تهران ثبت ملی شده است؛ یکی از مواردی که موجب ثبت خیابان ولیعصرشد، وجود درختان آن است. بلند‌ترین خیابان خاورمیانه، یکی از اصلیترین و قدیمی‌ترین خیابان‌های شهر تهران و اینکه جنوبی‌ترین بخش‌های تهران را به شمالیترین آن وصل می‌کند از جمله موارد دیگری است که در ثبت این خیابان مطرح بود. در این محور روستاهای متعددی هم وجود داشته که از همگن شدن روستا‌ها این خیابان شکل گرفته است. در خیابان ولیعصر تاریخ نگاری اجتماعی شکل گرفته است و مشمول خاطره جمعی تهرانی‌ها است که باید حفظ شود؛ این خیابان بخشی از میراث طبیعی شهر تهران است و جزو ارکان اصلی و مستندات ثبت اثر در فهرست آثار ملی است.
همچنین پیاده رو، جوی آب، درختان، و خیابان از میدان راه آهن تا میدان تجریش همهٔ چیزیست که شامل ثبت اثر بوده و همه بر سر آن توافق دارند و به آن عرصه اثر ثبتی می‌گویند. هر گونه دخل و تصرف، تغییر و خدشه به محدوده اثر ثبتی و حریم منظری آن، جرم محسوب می‌شود و هر کسی به این محدوده صدمه بزند ازلحاظ قانونی مرتکب جرم شده است.
طبیعتا اگر یکی از این درختان از بین برود یکی از وجوه جدی ثبت از بین رفته است. حتی کسانی که در حاشیه خیابان ساخت و ساز انجام می‌دهند و به آن آسیب می‌رسانند مجرم محسوب می‌شوند و می‌توان با آن‌ها برخورد قضایی کرد، چون به عرصه اثر ثبتی خدشه وارد کرده‌اند و مطابق مواد ۵۵۸ و ۵۵۹ قانون تعزیرات اسلامی در باب حفظ آثار تاریخی کشور، متخلف مشمول حبس در زندان و جریمه نقدی برای مجرم می‌شود.
در همین زمینه رضا موسوی، مسوول پرونده ثبت خیابان ولیعصر معتقد است در صورت پیگیری بخش حقوقی میراث فرهنگی و شهرداری از این ماجرا، دیگران به خودشان اجازه نمی‌دهند به درختان آسیب وارد کنند. بخشی از آسیب‌های جدی که به درختان وارد می‌شود ناشی از املاکی است که در مجاورت خیابان قرار دارند.
در پایان گفتنی است به جای اینکه هویت شهر تهران منسجم باشد و روز به روز به سمت فرهنگی شدن شهر پیش برویم، به سمتی می‌رویم که فقط باید در آینده برای آن تاسف بخوریم، چون مدیران شهری به جای حفظ هویت نمادهای قدیمی و محیط‌زیست با ارزش، در حال نابود کردن آن‌ها هستند. این در حالیست که بیشترین مسوولیت را در این زمینه شهرداری تهران داشته که خودش عامل بزرگ تخریب وضعیت تهران است و از سوی دیگر شورای شهر نیز چندان پیگیر این فاجعه سایه افکنده بر سر پایتخت نیست.
