به تازگی و در پی بروز تنش های شدید در منطقه و همچنین بخش شرقی اروپا و رویاروی شدن قدرت های غربی و روسیه در میدان انرژی و تهدیدهای روس ها مبنی بر قطع صادرات نفت و گاز به اروپا و همچنین طولانی شدن روند مذاکرات هسته ای ایران و غرب همراه با ابراز تردیدهای برخی مقامات درگیر در مذاکرات در مورد به نتیجه رسیدن یا نرسیدن آن، خبرها از جنگی پنهان و آشکار خبر داده که بر اساس آن ستون فقرات اقتصاد دو کشور ایران و روسیه را هدف گرفته است.
جنگی که طی آن غرب نیازی به هزینه کردن های بالا و بریز و بپاش های نظامی و امنیتی ندارد و فقط با فشار بر پاشنه آشیل کشورهای وابسته به نفت، آنها را وادار می کند تا سیاست های جامعه جهانی را بپذیریند و از ایجاد تنش در جهان دست بردارند.
شاید بروز درگیری در کشور عراق و فروش نفت ارزان قیمت توسط داعش خود یکی از اقداماتی باشد که غیر مستقیم بر بخشی از سیاست های پنهان بازار نفت تأثیر گذاشته باشد، اما این را هم باید در نظر گرفت که بخش اعظمی از قدرت تولید و صادرات انرژی منطقه از چرخه تولید و عرضه طبیعی خود خارج شده است.
به گفته کارشناسان، این اتفاقات از یک سو و بالا رفتن توان تولید آمریکا در تولید نفت ماسه ای از سوی دیگر، این کشور را از واردات بی نیاز کرده و حتی به قدرتی در صادرات نفت در آمریکای شمالی تبدیل کرده است. قدرتی که امروز بیش از پیش به آمریکا امکان اعمال فشار و قدرت بر کشورهای وابسته به نفت را فراهم کرده است.
حال برای انجام چنین اقدامی، آمریکا بر توان و قدرت تولید همپیمانان خود در منطقه خلیج فارس نیز حساب کرده و با همراهی آنها هم بر روسیه و هم بر ایران فشار وارد آورده و بنابر شواهد تاریخی این اقدام پیش از این نیز کارآمد بوده و ایران را به پذیرش قطعنامه آتش بس وادار کرده است.
نکته جالب توجه اینست که دو دولت نهم و دهم در اوج درآمد نفتی تاریخ ایران نه تنها اقدامی برای پیشرفت و برنامه ریزی مناسب در اقتصاد و صنعت کشور نکردند، بلکه با فرصت سوزی های خود زمستان سخت و طاقت فرسایی را پیش روی دولت یازدهم قرار داده و حتی این مشکلات را دست آویزی برای حمله و زیر سئوال بردن دولت فعلی قرار داده است.
امروز اما دولت یازدهم در زمستان به جا مانده از سیاست های داخلی و خارجی غلط و اقتصاد بیمار و متلاشی شده که میراث دو دولت گذشته است، باید هزینه ها را برای رفع مشکلات پرداخته و هم به طرفداران خود برای هر گونه شکست و عدم موفقیت احتمالی پاسخگو باشد و هم باید تاوان اشتباهات دولت های نهم و دهم را داده و حتی بابت اشتباهات گذشته به مجلس و طرفداران آنها نیز پاسخگو باشد.
فشار علیه ایران
خبرگزاری دانشجویان ایران روز گذشته در مطلبی با عنوان “سلاح عربستان علیه ایران فعال شد” ضمن اشاره به قیمت نفت در بازارهای جهانی که به نوشته این منبع خبری به ۸۶ دلار برای هر بشکه یعنی به کمترین میزان در ۴ سال اخیر رسیده است نوشت:”دلیل این موضوع، افزایش تولید و عرضه نفت توسط عربستان سعودی اعلام شده است.”
به گزارش ایسنا، خبرگزاری آناتولی ترکیه در گزارشی به نقل از شماری از کارشناسان نوشت: “این اقدام ریاض با هدف کاهش قیمت نفت و افزایش فشارها بر ایران است. ایران هم قصد دارد برای جبران کسری بودجه‌اش، تولید نفت خود را افزایش دهد. این در حالیست که کارشناسان معتقدند؛ ایران نمی تواند‌در بازار نفت با عربستان سعودی به رویارویی اقدام کند.”
به نوشته این خبرگزاری، کاهش قیمت نفت تاثیرات منفی بر اقتصاد ایران خواهد داشت. این در حالی است که همزمان، اقتصاد ایران از تحریم‌ها رنج می‌برد. کارشناسان هم معتقدند که کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی به دلیل رقابت ایران و عربستان سعودی در بازار نفت است. ایران از یک‌سو به دنبال بازگشت به بازارهای نفت و افزایش سهم خود از صادرات این سوخت است و در مقابل عربستان سعودی حاضر نیست به تولید نفت بیش از سهمیه اوپک خود پایان بدهد.
اقدام تلافی جویانه عربستان
به نوشته ایسنا، مئیر جاودانفر کارشناسی ایرانی در مرکز هرتزلیا در اسرائیل در این‌باره گفته است: “عربستان سعودی به دنبال آسیب رساندن به اقتصاد و قدرت نظامی ایران از طریق کاهش قیمت نفت است. ایران از گروه‌های مخالف عربستان سعودی در سوریه، عراق و لبنان حمایت می‌کند.”
بر این اساس، محمد اوگوتگو رئیس باشگاه تحقیقاتی بوسفور در ترکیه هم گفت: “ایرانی‌ها تلاش می‌کنند که با به‌کارگیری فناوری‌های جدید، از بخش‌های نفت و گاز خود حمایت کنند و این بخش‌ها را ارتقاء دهند اما کاهش قیمت نفت به این روند آسیب می‌زند.”
ایسنا در ادامه گزارش خود با اشاره به آخرین گزارش ماهانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) نوشت: “تولید نفت خام عربستان سعودی در سپتامبر گذشته ۹۷۰۴ میلیون بشکه نفت و در ماه آگوست ۹۵۹۷ میلیون بشکه در روز بود.”
کاهش قیمت نفت تا بشکه ای ۵۰ دلار
دکتر راشد عبانمی رئیس مرکز سیاست‌های نفتی و پیش‌بینی‌های استراتژیک هم گفت: “عربستان سعودی با کاهش قیمت نفت به دنبال اعمال فشار بر روسیه و ایران است. او پیش‌بینی کرد که قیمت نفت در چند ماه آینده به رقم‌های ۵۰ تا ۶۰ دلار برای هر بشکه نیز برسد. این در حالیست که قیمت نفت در سه‌ماهه اخیر از ۱۱۵ دلار به ۸۶ دلار رسیده است. “
به گفته وی دلایل این کاهش قیمت، سیاسی است. در این وضعیت عربستان سعودی و کشورهای جنوب خلیج فارس اولین ضررکنندگان کاهش قیمت نفت هستند. البته هزینه این اقدام برای روسیه و ایران بیش از عربستان سعودی و کشورهای جنوب خلیج فارس است.
بنابراین گزارش، مجله ناسیونال انترست آمریکا هم به نقل از جان الین جای مولف کتاب “جنگ با ایران؛ عواقب سیاسی، نظامی و اقتصادی” در تحلیلی نوشت: “حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران از کاهش قیمت نفت ناراضی است زیرا او وعده شکوفایی اقتصادی کشورش و کاهش تورم را داده بود. ایران بودجه سال جاری خود را براساس قیمت نفت ۱۰۰ دلار برای هر بشکه و صادرات ۱٫۵ میلیون بشکه در روز تعیین کرده است.”
هدف عربستان اقتصادی است نه سیاسی
در مقابل، مازن السدیری رئیس بخش پژوهش‌ها در شرکت سرمایه‌گذاری کاپیتال عربستان سعودی هم گفته است: “دلیل افزایش تولید نفت سعودی، صرفا اقتصادی است و ارتباطی به مسائل سیاسی ندارد. این سیاست ریاض در بیش از یک‌دهه گذشته است. آنچه که برای عربستان سعودی اهمیت دارد تحقق ثبات اقتصادی است زیرا نفت مهم‌ترین درآمد این کشور است. هدف عربستان سعودی اخراج نفت ماسه‌ای از بازار است زیرا تولید این نوع نفت بالاست. در صورت کاهش قیمت نفت، سرمایه‌گذاری در تولید نفت ماسه‌ای غیراقتصادی می‌شود.”
به نوشته ایسنا، نفت ماسه‌ای نوعی نفت بسیار سنگین است که برداشت آن با هزینه‌های زیادی همراه می‌شود. به هنگام افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی، تولید نفت ماسه‌ای نیز به‌صرفه می‌شود. البته به تازگی آمریکا با به‌کارگیری شیوه‌های جدیدی توانسته است هزینه‌های برداشت نفت ماسه‌ای را کاهش دهد.
بنابراین گزارش، فضل البوعیین تحلیلگر سعودی هم گفت: “دلیل افزیش تولید نفت عربستان مسائل سیاسی و اقتصادی است. عربستان سعودی قیمت نفت را کاهش می‌دهد تا سرمایه‌گذاران در بخش نفت ماسه‌ای را از بازار خارج کند. هدف سیاسی هم اعمال فشار بر ایران است که همیشه خواهان افزایش قیمت نفت است.”
پایان ماه عسل دو دولت
خبرگزاری کار ایران هم دیروز در گزارشی با عنوان “آغاز علنی جنگ نفتی ایران و اعراب” با اشاره به موضع گیری های برخی قدرت های نفتی در منطقه نوشت:”اعراب در یک اقدام هماهنگ قصد دارند که از هر اقدامی در جهت ثابت ماندن قیمت نفت جلوگیری کنند و همچنان به روندی نزولی قیمت کمک کنند. این رفتار اعراب قبلا هم تکرار شده بود.”
به نوشته ایلنا، دوران ماه عسل کشورهای نفتی به پایان رسیده است. این در حالیست که بعد از یک دوره نسبتا طولانی قیمت نفت به بالا‌ترین سطح خود رسیده بود و مدت زمان زیادی بازار نفت ۱۰۰ دلاری را به خود می‌دید حالا آن دوران به سر آمده است و قیمت‌ها رو به سقوط. اما اکنون در بین کشورهای نفتی این ضرب المثل جیک جیک مستون و فکر زمستون بودن نماد عینی پیدا کرده است. در آن زمان که مدیران دولت نهم و دهم سر مست از درآمد نفتی فکر بریز و بپاش بودند و به دنبال ثبت رکورد در سفرهای استانی، و برای نبود همان نظارت نیم بند سازمان برنامه بودجه را حذف کردند شیوخ عرب منطقه در حال سرمایه گذاری در طرح های میان مدت و طولانی مدت اقتصادی بودند.
روشی آشنا و مؤثر
به نوشته این گزارش، در حال حاضر ایران، ونزوئلا و روسیه از این روند قیمت‌ها شاکی هستند و اقتصاد خود را در خطر می‌بینند. به طوریکه وزیر اقتصاد روسیه درگفتگو با رویترز گفته است که اگر قیمت نفت زیر ۱۰۰ دلار ۳ ماه ثابت بماند اقتصاد روسیه دچار رکود می‌شود شیوخ عربستان، امارات و کویت به طور علنی از قیمت موجود ابراز رضایت می‌کنند تا بدان جا که عربستان حاضر شده است به مشتریان آسیایی خود تخفیف یک دلاری هم بدهد. اما تا کی قرار است این سقوط قیمت ادامه داشته باشد و یا اینطور بهتر است بگوییم که عربهای خلیج فارس راضی به چه قیمتی هستند. در سال ۱۹۸۶ که سال آخر جنگ ایران با عراق بود عربستان به دستور آمریکا تولید نفت خود را بالا برد و سبب شد قیمت نفت به شدت پایین بیاید هدف آمریکا این بود که با پایین آوردن قیمت نفت ایران را مجبور به پذیرش قطعنامه کند و هم به قذافی رئیس جمهور لیبی فشار وارد کند امری که تا حدودی جواب داد.
بی نیازی آمریکا به نفت خلیج
به نوشته ایلنا، این بار نیز به نظر می‌رسد همان بازی در حال تکرار شدن است درست مدت کوتاهی بعد از ملاقات سعود الفیصل وزیر خارجه عربستان با جان کری وزیر خارجه آمریکا بود که قیمت‌ها سیر نزولی به خود گرفت در ابتدا این آمریکا بود که اعلام کرد میزان برداشت خود را از نفت ماسه‌ای در ایالت کلرادو افزایش داده و دیگر نیازی به وارد کردن نفت از دیگر کشور‌ها ندارد و اکنون این کشور توان تامین کردن بخشی از نفت کانادا را نیز دارا است.
در هفته اخیر نیز ممنوعیت صادرات مواد هیدرو کربوی که از صنایع پایین دستی نفت است نیز برداشته شد و تاجران آمریکایی می‌توانند محصولات پالایشگاهی خود را به تمام دنیا صادر کنند اما از این سو نیز کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس در یک اقدام هماهنگ تصمیم در اشباع بازار نفت گرفتند. در حالیکه عراق در گیر داعش بود و پیش بینی می‌شد بازار نفت تحت تاثیر این درگیری دچار شوک شود کویت اعلام کرد که ظرفیت خود را بالا برده است. امارات نیز خبر از نفت فجیره داد و عربستان نیز پیشنهاد کاهش تولید را رد کرد و اعلام کرد به مشتریان آسیایی خود ۱ دلار و به مشتریان اروپایی و آمریکایی ۴۷ سنت تخفیف می‌دهد.
بنابراین گزارش، تمام این تحولات به لحاظ تاریخی متقارن است با اوج گرفت بحران اوکراین و رودرو گرفتن غرب و آمریکا با روسیه و همچنین دور آخر مذاکرات هسته‌ای ایران کشورهایی که شدیدا به درآمد نفت خود وابسته هستند و هیچ پشتیبانی هم در بین دیگر کشور‌ها ندارند. شاید این طور بتوان گفت که قیمت نفت اکنون بسته به سیاست ایران و روسیه است.و باید دید در این جنگ نفتی صورت گرفته بین اعراب و ایران کدامیک بر دیگری برتری پیدا خواهد کرد.
