میراث و آثار تاریخی ایران در دهه‌های گذشته با نوعی بی‌مسولیتی و نگاه غیر کار‌شناسانه از سوی مسؤلین مربوطه روبرو بوده است. حال در یکسالگی دولت تدبیر و امید که قرار بود رییس آن کلیدی برای همه قفل‌های بسته به همراه بیاورد، وضعیت میراث فرهنگی و تاریخی ایران هنوز با بحران روبروست و هر روز اخبار مربوط به تخریب و ازبین رفت آثار تاریخی تیتری از خبرگزاری‌های مختلف را به خود اختصاص می‌دهد.
در آخرین بحران‌های مربوط به میراث تاریخی کشور گفتنی است استان کرمان در طول حدود یک‌ماه گذشته، درگیر مشکلاتی مانند آب‌گرفتگی و طغیان رودخانه بود که هر کدام می‌تواند آثار تاریخی را تهدید کنند و به همین دلیل، توضیح مسؤلان و کار‌شناسان میراث فرهنگی در این موارد ضروری به‌نظر می‌رسد. حال آنکه خبرگزاری ایسنا در گزارشی پیرامون این مساله می‌نویسد متاسفانه معاون میراث فرهنگی استان کرمان در دو هفتهٔ آخر در پاسخ به هر تماس خبرنگار این خبرگزاری برای گرفتن توضیح‌های لازم و بخصوص وضعیت بافت تاریخی، یا گفته که در ضیافتی شرکت دارد یا اصلا به تلفن خود پاسخ نداده است.
معاون میراث فرهنگی استان کرمان در این مدت، چندبار در پاسخ به پرسش خبرنگار ایسنا گفت «در ضیافتی هستم، بعدا تماس بگیرید» و البته مشخص نمی‌شد پایان این ضیافت چه ساعتی است.
به گزارش ایسنا، از حدود یک‌ماه پیش، خبرهایی مبنی بر تخریب بخشی از بافت تاریخی کرمان و حتی خانه‌های شاخص به گوش می‌رسد. البته این موضوع هنوز در حافظهٔ تاریخیمان هست که وقتی فاجعهٔ غارت آثار تاریخی جیرفت در نیمهٔ نخست دههٔ ۸۰ در حال رخ دادن بود، مدیران وقت میراث فرهنگی استان در راستای اطلاع‌رسانی و جلوگیری از آن وقایع، کمتر همکاری را با رسانه‌ها داشتند.
از سوی دیگر، هشتم مردادماه امسال سیل و طغیان روخانه در استان کرمان به جابه‌جایی ۱۰۰ نفر از ساکنان این مناطق منجر شد. سیل و آب‌گرفتگی در کرمان و طغیان رودخانه‌های فصلی در شهرستان رابر بر دو روستا (عشق آباد و ده ایوان) و مناطق اطراف سد اسکر تأثیر گذاشت؛ اما نه‌تن‌ها این دو روستا، بلکه هشت روستای دیگر در این منطقه گرفتار این طغیان شدند.
پس از این اتفاق‌ها، مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری استان کرمان اعلام کرد که در این مناطق، آثار تاریخی کمی وجود دارد؛ اما با این وجود، از خبرنگار ایسنا فرصت خواست تا پس از انجام بررسی‌های بیشتر توسط کار‌شناسان دربارهٔ وضعیت آثار تاریخی این مناطق اظهار نظر کند.
برخورد سلیقه‌ای مدیران
اخبار تخریب آثار تاریخی و فرهنگی ایران چنان با شتاب منتشر می‌شود که حتی تهیه فهرستی از آن‌ها کاری دشوار به نظر می‌رسد و دردناک‌تر آنکه این بخش از تخریب که شاهد انتشار اخبار مربوط به آن هستیم بدون شک همه آمار تخریب را در برنمی گیرد و بسیاری از آثار و میراث تاریخی کشور در سکوت و یا بی‌خبری رسانه‌ای برای همیشه تخریب می‌شوند.
در میان بی‌توجهی‌ها به آثار ملی و تاریخی ایران که در دهه‌های گذشته میراث فرهنگی ما را با مخاطراتی روبرو کرده است، برخورد سلیقه‌ای با موضوع میراث فرهنگی نیز یکی دیگر از مشلات این حوزه است. با عوض شدن هر دولت و روی کار آمدن تیم مدیران وابسته به آن دولت سیاست‌های خرد و کلان حوزه میراث فرهنگی دستخوش تغییراتی بنیادین می‌شود. به همین دلیل در دهه‌های گذشته شاهد هیچ برنامه مشخص و منسجمی برای حفظ و پاسداری از میراث ملی و تاریخی ایران را نمی‌بینیم. این مساله چنان مشهود است که شنبه هفته جاری یک عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی از آمادگی این کمیسیون برای بررسی طرح‌های پیشنهادی در رابطه با جلوگیری ازبرخورد سلیقه‌ای با میراث فرهنگی و نگهداری بهتر از آن‌ها خبر داد.
کیائی‌نژاد تاکید کرد: قوانین در حوزهٔ میراث فرهنگی، باید به گونه‌ای باشد که برخورد محکمتری با حفظ این میراث شود تا میراث فرهنگی ما به دست عوامل ناباب نیفتد و با آن‌ها برخورد سلیقه‌ای نشود.
نمایندهٔ مردم ساوجبلاغ در مجلس شورای اسلامی دربارهٔ برخی قرآن‌های خطی در طالقان مثالی مطرح کرد و گفت: به عنوان مثال در طالقان قرآن‌های خطی فراوان بود که عناصر سودجو آن را به قیمت بخس فروختند.
وی بار دیگر بر لزوم طرح قوانین برای جلوگیری از برخورد سلیقه‌ای با آثار و میراث فرهنگی تاکید کرد و افزود: مجلس این آمادگی را دارد که اگر طرحی در این رابطه مطرح شود آن را بررسی کند. منتها در ابتدا باید در کمیسیون مربوط بررسی شود و سپس به صحن علنی مجلس برود که به گمانم رای بالایی هم خواهد داشت چون اکثر نمایندگان با این مساله موافق هستند. در غیر این صورت ممکن است میراث فرهنگی ما دچار مشکلاتی شود.
تشکیل صندوق احیاء
حال آنکه میراث فرهنگی و تاریخی کشورمان یکی از مولفه‌های مهم تمدن ایرانی حال حاضر کشورمان است که سخنگوهای زنده هنر دست و خلاقیت نیاکانمان هستند و روایت ذوق ایرانی را در پیکره خود به گوش جان مخاطبان آن حدیث می‌کند.
کشورمان رتبه‌های بالایی در زمینه وجود آثار تاریخی و فرهنگی در بین کشورهای دنیا دارد اما متأسفانه هنوز نگهداری، حفاظت و بهره‌برداری از این آثار در ایران با مشکل مواجه است به طوری که برخی از این آثار در خطر نابودی قرار دارند و حتی ثبت برخی از آن‌ها هم هنوز نتوانسته است که خطر تخریب را از بیخ گوش آن‌ها بردارد.
صندوق احیاء و بهره برداری از اماکن تاریخی و فرهنگی که جدید‌ترین راهکار مدیران می‌راقث فرهنگی کشور است برای رسیدگی به بخشی از این آثار که قابلیت بهره‌برداری را دارند تاسیس شده است و قرار است نقش محوری را در این زمینه داشته باشد.
اتفاق دیگری که پس از تاسیس این صندوق افتاد، تدوین سند ملی راهبردی احیا، بهسازی و نوسازی با همکاری وزارت راه و شهرسازی، شورای عالی استان‌ها، سازمان میراث فرهنگی، وزارت کشور و دیگر دستگاههای مرتبط بود که بنا بر ادعای مسؤلان براساس آن بسیاری از مشکلات سرمایه گذاران بناهای تاریخی رفع و امکان تخصیص کاربری‌های سرانه شهری در اماکن تاریخی فراهم می‌شود.
بنا بر گفته احسان ایروانی، مدیرعامل صندوق احیاء و بهره برداری اماکن تاریخی و فرهنگی، سهام و بورس فقط برای ساخت و ساز و نوسازی نیست. وزارت راه و شهرسازی قائل به این شد که هم احیا را بپذیرد هم بهسازی و نوسازی را. در زمان تعلق گرفتن وام به بنا‌ها، این آثار توسط کار‌شناس رسمی ارزش گذاری می‌شوند و کار‌شناسان ملکی که قدمت دارد را نیز برای احیا و بهسازی قیمت گذاری می‌کنند.
در پایان گفتنی است هرچند تشکیل این صندوق می‌تواند گره‌ای از مشکلات میراث فرهنگی کشور بردارد اما با توجه به حجم خبرهایی که از تخریب آثار باستانی ایران به گوش می‌رسد به نظر می‌آید سازمان میراث فرهنگی کشور باید یک بازنگری اساسی در سیاست‌های خود داده و با جدیت مسولیت خود پیرامون حفظ و پاسداری از آثار ملی و تاریخی کشور را عهده دار شود.
