در سی و هشتمین اجلاس “یونسکو” که در قطر برگزار شد، “شهر سوخته”ی ایران، به عنوان یکی از میراث‌های جهانی ثبت شد.
بر اساس عهدنامه‌ی میراث جهانی یونسکو، آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی کشورهای عضو یونسکو، پس از معرفی، در صورت منطبق بودن با راهنمای عملیاتی و دارا بودن معیارهای مندرج در بندهای این راهنما، به ثبت رسانده‌می‌شوند؛ از آن پس، این آثار متعلق به همه‌ی انسان‌ها خواهند بود. حفاظت از آثار به ثبت رسیده نیز برعهده‌ی تک‌تک کشورهای امضا کننده‌ی این کنوانسیون خواهد بود. “دیوار بزرگ چین”، معبد دلفی یونان” و “میدان نقش جهان” از جمله‌ی این آثارند.
معاون سازمان میراث فرهنگی کشور، “محمدحسن طالبیان” از محل برگزاری اجلاس یونسکو در این باره به خبرنگار ایسنا گفته‌است: “پرونده‌ی شهر سوخته به‌عنوان سایت فرهنگی در اجلاس یونسکو مطرح شد و بدون رأی مخالف به ثبت جهانی رسید. در جریان مطرح شدن پرونده‌ی ایران، نمایندگانی از کشورهایی مانند هند، ترکیه، آلمان، ژاپن و لهستان، کرواسی و مالزی درباره‌ی اهمیت شهر سوخته سخن گفتند که این سخنان در ثبت جهانی شهر سوخته تأثیرگذار بود”.
شهر سوخته، واقع در شرق کشور و در استان سیستان و بلوچستان است. قدمت سکونت در این شهر، به اواخر هزاره‌ی سوم و اوایل هزاره‌ی دوم قبل از میلاد می‌رسد. شهر خفته و شهر خاموش از دیگر نام‌های این شهر هستند. اما شهر سوخته، از زمانی به این اسم تغییر یافت که در دوره‌ی قاجار، “کلنل بیت” بریتانیایی از این منطقه دیدن کرد و در کتاب خاطراتش از رویت باقی‌مانده‌های آثار سوختگی نوشت و این شهر را شهر سوخته خواند. پس از بازدید منطقه توسط این مامور نظامی بریتانیایی بود که شهر سوخته مورد بررسی و کاوش قرار گرفت. هرچند تاکنون دلیل سوختن این شهر مشخص نشده است.
یافته‌های باستان‌شناسان حاکی از این است که این منطقه، پنچ هزار سال قبل از میلاد، برخلاف امروز بسیار سرسبز بوده و رودهای پر آبی از آنجا عبور می‌کرده‌اند. این شهر که یکی از پیشرفته‌ترین شهرهای زمان خود بوده، دارای تشکیلات منظم، سیستم آب‌رسانی از طریق لوله‌کشی‌های از جنس سفال و نیز دارای فاصلاب بوده است. شهرپی سوخته، همچنین مرکز تجاری و فعالیت‌های هنری و صنعتی نیز بوده است.
آنچه که بیش از همه شگفت‌انگیز است، شاید پیشرفت مردمان آن زمان در علم پزشکی باشد. علم پزشکی‌ای که نه‌تنها در فن شکسته‌بندی، بلکه در جراحی مغز و چشم نیز به‌کار گرفته شده است. گزارش‌ها حاکی‌ست که اولین چشم مصنوعی، در تنِ زنی مدفون دیده شده است. جراحی مغز نیز چیزی بیش از حفر سوراخ در مغز، کاری که مردمان مصر و کرت می‌کرده‌اند و در کتاب سینوهه نیز از آن یاد شده، بوده است. در این زمینه، از مواردی چون شکافتن جمجمه و حتی کشف و اقدام به معالجه‌ی تومور مغزی نام برده می‌شود.
جدای از ظروف سفالی و زیور آلات بدیع و پارچه و قلاب ماهی‌گیری، وسیله‌ی بازی‌ای شبیه به تخته نرد با مهره و تاس نیز در آن شهرِ ازدست‌رفته پیدا شده؛ اما گفته‌می‌شود در این شهر پیشرفته، هیچ اثری از ابزارآلات دفاعی یافته نشده است.
در همین راستا، محمد حسن طالبیان نیز با تأکید بر این‌که شهر سوخته همواره صلح‌طلب بوده و در آن هیچ ابزار دفاعی تا کنون کشف نشده است، گفت: “ثبت جهانی این سایت به موضوع صلح جهانی میان کشورها و فرهنگ‌ها کمک می‌کند”.
