به گزارش ایسنا محمدحسین رایتی‌مقدم از اعضای شورای راهبردی پایگاه‌های میراث جهانی روز گذشته نسبت به عبور مترو از زیر میدان نقش جهان هشدار داد و تأکید کرد: در سال‌های پایانی جنگ تحمیلی، یک‌بار مدیرکل یونسکو به اصفهان آمد. در آن زمان، شهردار اصفهان به اصرار از او خواست تا اجازهٔ عبور قطار زیرزمینی از خیابان حافظ به خیابان سپه (از زیر میدان نقش جهان) را امضا کند، اما مدیرکل یونسکو خطاب به شهردار اصفهان گفت که کار‌شناس نیست و باید این طرح بررسی و مطالعه شود.
او ادامه داد: وقتی مدیرکل وقت یونسکو بازگشت، ۱۴هزار دلار برای مطالعهٔ این پروژه به ایران فرستاد که پس از انجام مطالعات اعلام شد، عبور قطار زیرزمینی از زیر میدان نقش جهان مطلقا ممنوع است؛ اما اکنون شهردار می‌خواهد مترو را از زیر میدان نقش جهان عبور دهد.
رایتی‌مقدم که در نشست خبری مدیران پایگاه‌های میراث جهانی در کاخ گلستان سخن می‌گفت، خطاب به همهٔ مدیران پایگاه‌های میراث جهانی، اظهار کرد: مرحوم دکتر آیت‌الله‌زاده شیرازی در زمان حیاتش، به همه یاد داد که قبل از بررسی و مطالعه، هیچ طرحی اجرایی نشود. این در حالی است که اکنون چنین کار کلانی در اصفهان و در شورای فنی در حال رخ دادن است.
این قصه سر دراز دارد
بحث پیرامون بی‌تفاوتی مسولان به عبور مترو از نزدیکی آثار تاریخی و مشکلاتی که می‌تواند در مرحله حفاری و بعد از آن عبور مکرر قطارهای شهری برای این آثار و ابنیه بوجود بیاید مدتهاست در پروژه‌های قطار شهری کشور وجود داشته است. پیش‌تر هم در رسانه‌ها اخباری مبنی بر عبور خط ۶ متروی تهران از زیر آثار تاریخی شهرری منتشر شده بود.
این خط که از زیر چهار بنای تاریخی دژ رشکان، چشمه علی، برج طغرل و ابن‌بابویه رد می‌شود بدون شک به شاکله این بناهای تاریخی آسیب می‌رساند. به گفته فرماندار بخش مرکزی شهرری، زیرساخت و ریشه این بناهای تاریخی داخل زمین است درحالی که ما فقط ظاهر بنا را می‌بینیم.
بنا بر گزارشی که اواخر فروردین ماه در روزنامه آرمان منتشر شد، حسن خدادادی از موافقت میراث‌فرهنگی تهران با عبور این مترو خبر داده و گفته بود: متاسفانه مسئولان میراث‌فرهنگی تهران با این موضوع موافقت کرده‌اند. با این حال ما درخواست داده‌ایم که مسیر مترو تغییر کند با اینکه می‌دانیم این کار هزینه‌بر است ولی نمی‌خواهیم این آثار تاریخی به سرنوشت تئا‌تر شهر دچار شوند.
میراث فرهنگی باید پاسخگو باشد
برخی اعضای شورای شهر تهران توضیحاتی در این رابطه ارائه دادند. رئیس شورای شهر تهران با بیان اینکه عبور خط شش مترو مجوز سازمان میراث‌فرهنگی را داشته است، گفت: در صورت آسیب‌زننده بودن عبور این خط از زیربنای تاریخی، سازمان میراث‌فرهنگی باید پاسخگو باشد که چرا مجوز صادر کرده است و اگر هم آسیبی نزند، ایرادی ندارد چرا که، در خیلی از کشورهای دنیا خطوط مترو از زیر بناهای تاریخی رد شده است. مسجدجامعی ادامه داد: در خود تهران هم بنای ثبت شده داریم که خط مترو از زیر آن رد شده که در دوره قبل کمیسیون معماری و شهرسازی بررسی‌های لازم را در این زمینه انجام داد و عنوان شد که آسیبی به بنا نمی‌زند.
محمدحسین طالبیان، معاون میراث‌فرهنگی سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در این زمینه گفت: امیدواریم این مسیر تغییر یابد تا شاهد آنچه در اصفهان رخ داد، نباشیم. همچنین شرکت متروی تهران در واکنش به ابراز نگرانی‌ها در این رابطه ضمن رد هر نوع نگرانی درمورد عبور خط مترو از زیر بناهای تاریخی شهرری ادعا کرده است که عبور خط ۶ مترو اثری بر ساختمان‌های فوق نخواهد داشت و هیچ سازه‌ای از طرف مترو در زیربناهای مزبور ساخته نمی‌شود. ساخت‌و‌سازهای بی‌رویه و اجرای پروژه‌های عمران شهری در اصفهان نمونه‌ای مهم از کم‌توجهی مسئولان شهری به آثار و بافت‌های تاریخی است. عبور متروی اصفهان از بافت‌های تاریخی چون آب بخشان، مورنان، کنار بقعه شیخ ابومسعود، باغ تختی و دروازه دولت حفاری‌های زیادی در پی داشت که این حفاری‌های غیرکار‌شناسانه بسیاری از قبرستان‌ها، لوازم تاریخی، اشیاء خانه‌ها و حتی سر در دروازه هزار جریب اصفهان را به‌طور کلی نابود کرد.
ابنیه تاریخی حریم زیرزمینی ندارند
فرهاد نظری، مدیر دفتر ثبت آثار و حفظ و احیاء میراث معنوی و طبیعی نیز در واکنش به اعلام عبور خط ۶ متروی تهران از زیر چهار بنای تاریخی چشمه علی، دژ رشکان، برج طغرل و گورستان تاریخی ابن بابویه می‌گوید: محوطه‌های باستانی حریم زیرزمینی دارند منتها این حریم برای ابنیه تاریخی وجود ندارد.
وی ادامه داد: تا به حال برای عبور مترو از زیر بناهای تاریخی در تعیین حریم آثار تاریخی پیش بینی‌های لازم انجام نشده است. درحالی که اکنون تنها حریمی که برای بنا‌ها تعریف شده همان حریم فنی و طیفی (بصری) است. شاید باید تاثیر تردد مترو از زیر زمین و تزلل بناهای تاریخی ناشی از عبور آن در ضوابط حریم فنی تعریف شود.
گفتنی است براساس این قانون «هرگونه کاربری مزاحم که به بنیان عرصه و اعیان آثار، لطمه وارد کند از قبیل تردد ماشین‌آلات سنگین، نصب دستگاه‌های لرزاننده، ایجاد کاربری‌های صنعتی و تجاری، دودزا و پرسروصدا، هدایت آب‌های سطحی به سمت عرصه در محدوده حرایم، ممنوع است»
محمدحسن طالبیان پیرامون تهدیدی که خطوط مترو برای آثار تاریخی در ایران ایجاد می‌کند با اشاره به اینکه برخی از این آثار ثبت جهانی هستند می‌گوید: هر اتفاقی که بخواهد در حوزهٔ آثار جهانی رخ دهد، باید در مرحلهٔ امکان‌سنجی، اجازهٔ یونسکو را داشته باشد و سپس در شورای فنی آن استان و بعد در شورای فنی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور مطرح شود. پس از اعلام نظر یونسکو و در صورت امکان، آن پروژه اجرایی می‌شود. او اضافه می کند: باید این نکته را مد نظر داشت که وقتی یک مجموعه در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت می‌رسد، حقوق جهانی دارد.
