یکشنبه ۲۸ اردیبهشت برابر با ۱۸ می‌روز جهانی موزه بود. در قطعنامه شماره پنج ِ دوازدهمین مجمع عمومی کمیته بین المللی موزه‌ها ایکوم (ICOM) که در ۲۸ مه ۱۹۷۷ میلادی درمسکو برپا شد، روز ۱۸ مه برابر با ۲۸ اردیبهشت به عنوان روز جهانی موزه‌ها اعلام شد و از آن سال در روز جهانی موزه درهمه کشورهای عضو، مراسمی برای پاسداشت این روز اجرا می‌شود.
روز جهانی موزه، فرصتی بسیار عالی برای ملاقات فعالان حرفه‌ای در زمینة موزه‌ها با عموم مردم علاقه‌مند به این حوزه است. به تعریف ICOM، «موزه‌ها، قلب ملت‌ها و مؤسساتی است که به جامعه خدمت می‌کنند و در توسعه آن نقش دارند». در این میان ایران، کشوری با قدمت تاریخی و فرهنگی چند هزار ساله و با وجود آثار و بناهای تاریخی زیاد سرمایه عظیمی در این زمینه در اختیار دارد که می‌تواند از آن برای کسب گردشگر داخلی و خارجی استفاده کند که متاسفانه سوء مدیریت‌ها در چند دهه مانع از این کار بوده است.
تاریخچه موزه در ایران
نهادینه شدن موزه در ایران با آغاز کار و تاسیس کاخ موزه ناصرالدین شاه قاجار در کاخ گلستان آغاز شد. ناصر الدین شاه دستور داد تا قسمتی از ساختمان‌های سمت شمال کاخ را، از جمله محل موزه قدیمی شاهان قاجار که در آن هدایای خارجی را نگهداری می‌کردند تخریب کنند و اتاق موزه، کتابخانه، سرسرا، حوضخانه و سایر ملحقات را بسازند.
تاسیس موزه ایران باستان نقطه عطفی در تاریخ موزه و موزه داری در ایران است. این موزه نخستین موزه علمی ایران است که خود مولود قانون جدید تحقیقات مصوب ۱۳۰۹ ه. ش است. مظفرالدین شاه قاجار طی قانونی در سال ۱۹۰۰ م. برابر با ۱۲۷۸ ه. ش. اجازه کاوشهای علمی باستان‌شناختی را در نقاط باستانی کشور به مدت شصت سال به دولت فرانسه واگذار کرد. ولی این قانون سی سال بعد لغو شد و مجلس شورای ملی وقت در سال ۱۳۰۹ ه. ش قانون جدیدی را تصویب کرد که بر اساس آن آثار کشف شده در طی کاوش‌ها بین دولت ایران و هیات کاوش تقسیم می‌گردید. بر اساس این قانون ده شیء و کلیه آثار زرین و سیمین سهم دولت ایران شد و بقیه آثار طی تشریفات کار‌شناسی دقیق، به طور مساوی تقسیم گردید. قطعات معماری از این امر مستثنا بود و در جای خود باقی ماند.
همچنین در سال ۱۲۹۵ ه. ش وزارت معارف و صنایع مستنطرفه موزه ملی ایران تاسیس شد. این موزه گویا در آغاز در یکی از اتاق‌های مدرسه دارالفنون قرار داشته و بانی آن مرتضی قلی خان ممتاز الملک بوده است. پس از مدتی این مجموعه از دارالفنون به ساختمان مسعودیه منتقل گردید و سپس با تاسیس موزه ایران باستان مجموعه آن شامل ۲۸۰ قلم شی به موزه تازه تاسیس انتقال یافت.
در سال ۱۳۱۴ ه. ش به تدریج بخش‌هایی از مجموعه آستانه شیخ صفی الدین در اردبیل به موزه تازه تاسیس یافته انتقال یافت تا مکمل آثار کشف شده باستانی دوران اسلامی موزه شد. از مجموعه آرامگاه شاه عباس دوم در قم چند اثر نخبه برای تالارهای اسلامی موزه انتخاب گردید که از میان آن‌ها باید روپوش قبر را که از قالیهای نادر دوران صفوی است نام برد.
موزه مردم‌شناسی در تهران که در سال ۱۳۱۵ ش. تاسیس و هدف آن معرفی زندگی طبقات مختلف ایران از دو قرن پیش تا امروز و آثار هنری و صنایع دستی و نوع کار و پیشه‌های آنان می‌باشد. در ایران سابقه مجموعه‌های مردم‌شناسی از سال ۱۳۱۴ ه. ش شروع شده است. در آن زمان دایره‌ای به نام انسان‌شناسی در وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه به وجود آمد که بعد‌ها با مشاوره فرهنگستان ایران به موسسه انسان‌شناسی و سرانجام به موزه مردم‌شناسی تغییر نام یافت.
علاوه بر موزه مردم‌شناسی تهران که همه سطح کشور را از نظر مردم نگاری زیر پوشش دارد، موزه‌های مردم نگاری منطقه‌ای نیز در نقاط مختلف کشور تاسیس شده است که اختصاص به نمایش پدیده‌های مادی و معنوی همان منطقه دارد و اکثر در موزه‌های مختلف به فعالیت‌های فرهنگی خود ادامه می‌دهند.
مشکلات بازدیدکنندگان و موزه‌های ایران
امروزه در ایران بسیاری از موزه‌ها زیر مجموعه پوشش سازمان میراث فرهنگی و بسیاری دیگر در اختیار سازمان‌ها و ارگانهای دولتی دیگر مانند، شهرداری، پست و تلگراف و… است در عین حال مهم‌ترین موزه‌ها در اختیار سازمان متولی میراث فرهنگی است و برهمین اساس سالانه ساعت کاری موزه‌های زیر مجموعه‌اش را تعیین می‌کند.
خبرگزاری مهر درگزارشی در اینباره می‌نویسد با یک بررسی اجمالی ساعت کاری موزه‌ها این طور می‌توان گفت که ساعت کاری موزه‌ها هماهنگ با ساعت کاری کارکنان به عنوان بیشترین قشر مردم جامعه است با این حساب تا زمانی که ساعت کاری مردم تمام شود، موزه‌ها نیز تعطیل می‌شوند چون معمولا از یک ساعت قبل از تعطیلی اجازه ورود بازدیدکننده را به داخل مجموعه‌ها نمی‌دهند بنابراین فرصتی برای بازدید باقی نمی‌ماند حتی اگر ساعت کاری موزه‌ها یک ساعت بیشتر یعنی تا ساعت ۱۹ و یا ۱۸ باشد.
طا‌ها امیری، کار‌شناس موزه داری در اینباره می‌گوید: شاید بهتر بود که فاصله تعطیل شدن موزه‌ها تا فاصله تعطیلی ادارات حداقل دو ساعت بود تا مردم بیشتری می‌توانستند از موزه‌ها دیدن کنند بنابراین اگر اکنون موزه داران از نبود بازدیدکننده گله‌مند هستند باید عمده‌ترین دلیل آن را در همین مسئله بدانند.
اما در مقابل این صحبت، شهرام حیدرآبادیان، مدیر موزه رضا عباسی معتقد است: ساعت کاری موزه‌ها تا قبل از تاریک شدن هواست چون امنیت موزه‌ها باید حفظ و تدابیر امنینی برای شب آغاز شود از سوی دیگر موزه‌ها در روزهای آخر هفته که معمولا کارمندان تعطیل هستند، فعالند. بنابراین در این روز‌ها شاهد حضور بیشتر مردم هستیم.
یکی دیگر از مشکلات بازدید کنندگان اینست که اطلاعات چندانی در مورد ساعت کاری موزه‌ها ندارند تا اگر به موزه‌ای مراجعه کردند بدانند تا چه زمانی فرصت دارند به همین دلیل گاهی به در بسته می‌خورند از سوی دیگر هنوز بعد از سال‌ها هیچ سایت و مرجعی به صورت رسمی وجود ندارد تا علاقمندان بتوانند از فعالیت روزانه موزه‌های زیر مجموعه میراث فرهنگی مطلع شوند. این خلا در سایت سازمان میراث فرهنگی نیز وجود دارد و نه تنها موزه‌های تحت اختیار این سازمان معرفی نشده است بلکه ساعت کاری و روزهای کاری آن‌ها نیز مشخص نیست چون برخی از موزه‌ها روزهای دوشنبه و برخی دیگر روزهای سه شنبه تعطیل هستند، اگر هم در فضای اینترنتی اطلاعاتی وجود دارد مدتهاست قدیمی شده است.
در پایان گفتنی است قرار بود سازمان میراث فرهنگی بانک جامعی برای میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری داشته باشد تا حداقل این امکان در آن لحاظ شود اما این بانک جامع نیز تنها رونمایی شد و هیچ وقت به سرانجام نرسید.
