آنطور که از تعریف های متداول اقتصادی بر می آید؛ فرآیند و روش مقبول برای تغییر شکل دادن یا تبدیل کردن داشته های سرمایه ای مانند مواد خام، کالاهای نیمه تمام و یا مونتاژ در کنار اطلاعات و ایده ها و دانش روز به کالاهای جدید و با ارزش افزوده و خدمات را می توان یک فرایند تولید نامید.
این فرایند در سطحی وسیع شامل ایجاد و خلق تمام کالاهای صنعتی، خدمات، محصولات کشاورزی و تمام محصولات فرهنگی، هنری، ادبیاتی و غیره می شود.
فرایندی که بدون انگیزه کسب سود و ارزش افزوده؛ هرچند در مدت زمان کوتاه، غیر قابل پیگیری و اجرا خواهد بود.
حال اگر کالای مورد نظر در خطوط تولیدی کشور موجود باشد باید برای بقاء و رشد آن برنامه ریزی کرده و یا در صورت عدم وجود برای راه اندازی آن سرمایه گذاری و بستر سازی لازم فراهم می شود. این شرایط و امکانات باید طوری ترتیب داده و تنظیم شوند که هر سرمایه گذاری بتواند تولید کالا، خدمات و یا اثری را به آسانی با تسهیلات مالی آغاز کند.
این اتفاق در کشورهای مختلف دنیا بر اساس استانداردهایی علمی و تعریف شده؛ صورت عملی به خود گرفته و در شرایطی که دولت ها به واقعیات و زیرساخت های اقتصادی خود توجه کافی داشته و قوانین تعریف شده علم اقتصاد را به شکلی قانونمند، اجرا کنند به مرحله ظهور رسیده و باعث رشد و پیشرفت تولید و اقتصاد در آن کشورها می شود.
ایران اما با توجه به مشکلات پیش آمده در دوران گذشته و نبود نگاه کارشناسی و متعهد به اقتصاد و ابزاری دانستن منابع و سرمایه های کشور برای دستیابی به اهدافی دیگر در حوزه هایی مانند سیاست، طبق آمار موسسات جهانی در رتبه بندی کشور ها از نظر سهولت کسب و کار، در اواخر جدول قرار دارد.
همچنان که در حفظ و توسعه بخش های مختلف صنعتی، نه تنها مسوولان پیشین نتوانسته اند اقدامات موثری انجام دهند، بلکه بر عکس، در چند سال اخیر تعدادی از رشته های گوناگون صنایع مهندسی و عمرانی؛ نساجی، چرم سازی، کشاورزی، صنایع معدنی، پتروشیمی، خوارکی، و تبدیلی کوچک و کوچک تر شده و دچار گرفتاری ها و مشکلات زیادی شده اند.
به نوشته منابع اطلاع رسانی موجود، در ایران قبل از انقلاب، سالانه ۳۰۰ هزار تن پنبه تولید می شد، ۱۵۰ هزار تن به مصرف داخل می رسید و بقیه به خارج صادر می شد؛ ولی در حال حاضر بعضا از کشورهای آسیای میانه باید پنبه وارد شود. در تولید کالاهای مصرفی در بسیاری از زمینه ها کسری و کمبود وجود دارد؛ از گندم و جو گرفته تا شکر و چای، مواد اولیه دارویی و تیر آهن و میلگرد از اقصی نقاط دنیا وارد می شود.
شاید اصلاح روند فعلی در کشور، کار چندان آسانی به نظر نیاید، اما باید این نکته را در نظر گرفت که شروع همراه با تأخیر این امر، با توجه به سرعت تغییرات اقتصادی و امکاناتی در دنیا و همچنین رشد انتظارات در داخل کشور، می تواند هر لحظه کار را برای رسیدن به نقطه مطلوب، بیش از پیش سخت کرده و اقدامات آتی را با موانع بیشتری روبرو کند.
اگرچه دولت یازدهم وعده اصلاحات اقتصادی و رفع مشکلات در بخش های تولید، بازرگانی و مالی را داده است و مدعی شده که در اسرع وقت مشکلات معیشتی کشور را حل و فصل خواهد کرد، اما آنچه از شواهد امر پیداست، آنقدر بر سر راه موانع وجود دارد که با توجه به گرفتاری های پیش رو در عرصه های مختلف سیاسی، بین المللی و اقتصادی کشور، رسیدن به نقطه مطلوب بر اساس آنچه دولت وعده داده و انتظار آن می رفت میسر نباشد.
رفتارهای نامتعادل سیستم بانکی
بر این اساس، روز گذشته رییس اتاق بازرگانی ایران در اظهاراتی نسبت به وضعیت نابسامان تولید و اقتصاد کشور، آمارهای ارائه شده از سوی بانک‌ها در خصوص تسهیلات ارائه شده به بخش تولید را ناصحیح دانسته و رفتارهای نامتعادل سیستم بانکی برای فعالان اقتصادی کشور را یک عامل ایجاد مشکلات عمده در این مورد عنوان کرد.
به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران، غلامحسین شافعی با اشاره به اینکه در شرایط بین‌المللی همواره پتانسیل‌های بالقوه و بالفعل می‌توانند با انسجام و برنامه‌ریزی بلند‌مدت در نزد سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان آینده خوبی داشته باشد، گفت: “این امر زمانی محقق می‌شود که به رفع محدودیت‌های موجود در میان‌مدت توجه شود و شاهد بهبود در اوضاع و عملکرد اقتصاد داخلی کشور باشیم.”
وی در ادامه با بیان اینکه به جز دگرگونی سیاست‌های اقتصادی، اقتصاد کشور از چنبره مشکلات رها نخواهد شد، گفت: “دلیل آن نیز این است که در گذشته علی‌رغم محدودیت‌ها سهم ایران از تولید جهانی در سال ۱۹۸۳ معادل ۱٫۳۱۶ درصد بود اما این رقم در سال ۲۰۱۰ به ۱٫۲۷۴ درصد تنزل پیدا کرده است.”
گرفتار واردات هستیم
رییس اتاق بازرگانی ایران با بیان اینکه در این شرایط جایگاه ایران تغییر نکرده و ایران هم چنان به عنوان صادرکننده عمده نفت و مواد نفتی باقی ماند، اظهار کرد: “ایران در این شرایط در ازای صادرات نفت اقدام به واردات کالاهای مصرفی کرده و نیلی مشاور رییس جمهور نیز در این زمینه صراحتا اعلام کرده است که اگر سیاست‌های داخلی تغییر پیدا نکند، نگرانی فروش نفت به حالت عادی بازگشته و ما گرفتار واردات می‌شویم.”
به نوشته ایسنا، شافعی در ادامه با انتقاد شدید از عملکرد بانک‌ها و آمارهایی که درباره‌ی اختصاص تسهیلات در بخش تولید اعلام می‌کنند، تصریح کرد: “آمارهایی که بانک‌ها منتشر می‌کنند حاکی از این است که علی‌رغم مشکلات به بخش تولید تسهیلات داده شده است.”
وی در سی‌وپنجمین جلسه‌ی هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران با تاکید بر اینکه به نظر این آمار صحیح نیست، خاطر نشان کرد: “همه فعالان اقتصادی گرفتار مسائل و معوقات بانکی بوده و هستند و در بسیاری مواقع وقتی به تنگناها دچار می‌شدند به این بانک‌ها مراجعه می‌کردند.”
رییس اتاق بازرگانی ایران افزود: “مراجعه فعالان اقتصادی به بانک‌ها با این اعتقاد بود که از این ستون به آن ستون فرج است. در این شرایط بانک‌ها طی یک قرارداد جدید اصل وام، سود و جریمه آن را برای یکسال دیگر تمدید می‌کردند. این در حالی است که مبادله‌ای به لحاظ پولی انجام نشده و فقط ایجاد یک قرارداد جدید بر آمارها تاثیر گذاشته است.”
هیچ‌گونه نقل و انتقالی برای تولید انجام نشده
شافعی با بیان اینکه ما خواستار این هستیم که اقدام لازم در خصوص عملکرد بانک‌ها انجام شود، اذعان کرد: “آمارها روی کاغذ درست است ولی عملا هیچ‌گونه نقل و انتقالی برای بخش تولید انجام نشده است. رفتارهای نامتعادل و غیرمنصفانه سیستم بانکی است که برای فعالان اقتصادی مشکلاتی را ایجاد کرده که خود بانک‌ها نیز گرفتار آن شده‌اند.”
رییس اتاق بازرگانی ایران ادامه داد: “امروز برگشت یک چک هزار تومانی باعث می‌شود کل فعالیت بانکی یک فعال اقتصادی متوقف شود.”
شافعی با تاکید بر اینکه این رفتار در شرایط فعلی اقتصاد صحیح نیست، بیان کرد: “این منطقی نیست که یک فعال اقتصادی که عضو هیات مدیره چندین شرکت است، با برگشت یک چک حق امضای خود را از دست بدهد.”
بقای اقتصاد به شرط تحول
وی با بیان اینکه تحول در شرایط فعلی اقتصاد ایران یک انتخاب نیست بلکه شرط بقای اقتصاد است، اظهار کرد: “برای حمایت از تولید ملی و اجرای سیاست‌های مقاومتی باید به فکر این دگرگونی باشیم.”
او در پایان با تاکید بر اینکه بخش خصوصی حضور دولت را فرصتی برای اقتصاد کشور دانسته و اعتماد کامل و راسخ به این موضوع دارد که این بخش باید تلاش خود را برای بهبود اقتصاد کشور به کار ببرد، گفت: “دولت نیز باید از این ظرفیت‌های قابل توجه استفاده کرده و به خصوص از پتانسیل‌های شورای گفت‌وگو استفاده کند.”
انتقاد شدید از دولت!
این در حالیست که روز گذشته یک خبرگزاری نزدیک به طیف اصولگرا و منتقد دولت نیز در گزارشی متفاوت، با عنوان ” انتقادات صریح شافعی از دولت تدبیر و امید” به نقل قول از وی ضمن انتقاد شدید از عمکلرد دولت خواستار دوری جستن دولت از تحلیل های اسطوره ای شد.
به نوشته خبرگزاری مهر، رئیس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران با بیان انتقادات صریح از شیوه عملکرد دولت یازدهم در اقتصاد ایران، گفت: “زمان آن رسیده که دولتمردان تحلیل‌های اسطوره ای و حماسی خود را در رابطه با جایگاه ایران رها کنند.”
به گزارش این خبرگزاری منتقد دولت، غلامحسین شافعی در جلسه هیات نمایندگان اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران اظهار داشت: “شرایط بین‌المللی به همراه پتانسیل‌های بالقوه و بالفعل کشور می تواند با برنامه ریزی و انسجام بلند مدت سیاست‌گذاران و برنامه ریزان آینده خوبی را ترسیم کند. بررسی در گذشته اقتصاد ایران زمانی که محدودیت شدید تحریم‌ها وجود نداشت، نشان می دهد سهم ایران از تولید جهانی براساس برآورد قدرت خرید ارز در سال ۱۹۸۳ حدود ۱٫۳۱۶ درصد بوده که در سال ۲۰۱۰ به ۱٫۲۷۴ درصد تنزل یافته است. در این فاصله جایگاه ایران در تقسیم کار بین المللی تغییری نکرده و ایران صادرکننده عمده نفت و مواد نفتی باقی مانده و اقدام به واردات کالاهای مصرفی کرده است.”
به نوشته مهر، رئیس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران با اشاره به سخنان مشاور اقتصادی رئیس جمهور خاطر نشان کرد: “به گفته وی، اگر تغییر کلی در سیاست های اقتصادی صورت نگیرد و به روال گذشته عمل کنیم، این نگرانی وجود دارد که اگر فروش نفت به وضعیت عادی برگردد باز هم کشور در دام واردات بی رویه افتد و تولید مغفول ماند که در این مدت صاحبان بخش خصوصی تولید از دسترسی به تسهیلات باز خواهند ماند.”
