شهرام اقبال‌زاده، مترجم روز گذشته ۱۹ فروردین طی گفتگو با خبرگزاری مهر از عدم انتشار «ترجمه برای کودکان» خبر داد و افزود: نویسنده این کتاب، ریتا اویتینن، پژوهشگر فنلاندی است که کتابی را خلق کرده که نه تنها به کار مترجمان ادبیات کودک می‌آید بلکه برای نظریه پردازان ادبیات کودک و نوجوان نیز بسیار مفید است زیرا به چگونگی ترجمه برای کودکان می‌پردازد.
این مترجم با اشاره به اینکه در کتاب «ترجمه برای کودکان»، به نوعی فلسفه ادبیات کودک، مورد بررسی قرار می‌گیرد گفت: اویتینن با در کنار هم قرار دادن نظریات متفکران بزرگ ادبیات، به این نتیجه می‌رسد که برای اینکه مترجم بتواند متنی را برای کودکان ترجمه کند، باید ابتدا کودک را بشناسد و با ذهن و زبان او آشنا باشد. همان‌گونه که باید فرهنگ دو کشور مبدا و مقصد را مورد بررسی قرار دهد و دیدگاه و تفاوت این دو فرهنگ به کودک را بداند.
مترجم کتاب «ترجمه برای کودکان» همچنین به مهر گفت: یکی از عقایدی که در این کتاب مطرح می‌شود این است که ادبیات کودک در حال حاضر، به حاشیه رانده شده؛ حال آن‌که در این کتاب، کودک، مخاطب قرار می‌گیرد.
«ترجمه برای کودکان»، عنوان کتابی پژوهشی درباره چگونگی ترجمه برای کودکان با ترجمه شهرام اقبال‌زاده است که از دو سال پیش تاکنون در قفسه‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان خاک می‌خورد.
باید گفت کتاب اقبال‌زاده تنها اثری نیست که با بی‌توجهی روبرو شده است بلکه وضعیت ادبیات کودک در ایران و بی‌مهری دولت و مسوولان سالهاست مورد انتقاد نویسندگان، مترجمان و ناشران این حوزه قرار دارد.
۱۴ فروردین، روز جهانی کتاب کودک
دوم آوریل، ۱۴ فروردین سالروز تولد هانس کریستین اندرسن، داستان نویس دانمارکی که قصه‌های ماندگاری برای کودکان آفریده، روز جهانی کتاب کودک نامگذاری شده است، روزی که مدت‌هاست از تقویم رسمی کشورمان حذف شده است.
در سال ۱۹۶۷ بنیان‌گذار دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان (IBBY) پیشنهاد کرد، دوم آوریل، زادروز «هانس کریستین اندرسن»، نویسندهٔ مشهور ادبیات کودک، به عنوان روز جهانی کتاب کودک نامگذاری شود. از این پس هر سال یکی از کشورهای عضو دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان پیام و پوستری به مناسبت این روز تهیه و در سطح جهانی منتشر می‌کند.
امسال در ایران نخستین گردهمایی اعضای انجمن نویسندگان کودک و نوجوان به مناسبت روز جهانی کتاب کودک، پنجشنبه ۲۲ فروردین در محل کتابخانه این انجمن برگزار می‌شود. محسن هجری، دبیر و سخنگوی انجمن نویسندگان کودک و نوجوان، درباره این گردهمایی گفت: «این مراسم، ۲۲ فروردین ماه در محل انجمن نویسندگان کودک و نوجوان برگزار می‌شود. پیام امسال را محمود برآبادی نوشته و در آن به چشم‌انداز کتاب کودک، موانعی که بر سر راه شاعران و نویسندگان کودک و نوجوان وجود دارد و دغدغه‌های آنان اشاره شده است.
به گفته او هر سال اعضای هیئت مدیره، یکی از اعضا را انتخاب می‌کنند تا به بهانه روز جهانی کودک، متنی را بنویسند و در آن متن به نقاط قوت و ضعف ادبیات کودک و مشکلات و موانع آن بپردازند. پیش از این نیز کسانی چون توران میرهادی، هوشنگ مرادی کرمانی و احمدرضا احمدی پیام انجمن نویسندگان کودک را به بهانه روز جهانی کتاب به گوش مخاطبان خود رسانده‌اند. امسال هم محمود برآبادی به‌خاطر تلاش‌هایی که در زمینه رونق بخشیدن به این شاخه از ادبیات داشته انتخاب شده است.»
ناکامی در کسب شهرت جهانی
یکی دیگر از نکاتی که به تازگی مورد توجه نویسندگان ادبیات کودک قرار گرفته بحث معرفی آثار ادبی کودک ایران به جهان است. آن‌ها معتقدند برای معرفی ادبیات کودک و نوجوان ایران به مردم سایر کشور‌ها باید برنامه‌ریزی درست و دقیقی وجود داشته باشد. پیش‌تر سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، قرار بود متن‌هایی را در حوزه ادبیات کودک انتخاب و ترجمه کند اما این اتفاق تا کنون رخ نداده است. حتی «مرکز ساماندهی ترجمه» که وظیفه مشخصی در زمینه ترجمه آثار ادبی کشور به عهده دارد، تا کنون درزمینه ادبیات کودک فعالیتی نداشته و برنامه مشخصی را هم ارائه نداده است.
این در حالیست که محبوبه نجف‌خانی، مترجم ادبیات کودک و نوجوان در مورد موانع جهانی شدن ادبیات کودک ایران معتقد است بسیاری از نویسندگان ما کودک و نوجوان امروز را نمی‌شناسد و با ذهن و زبان و دغدغه‌های او آشنا نیستند. آن‌ها به مرور خاطرات و نوستالژی‌های خود می‌پردازند پس نمی‌توانند انتظار داشته باشند که داستان‌هاشان با مخاطب امروز ارتباط برقرار کند. مترجم مجموعه «جودی دمدمی‌مزاج»، توجه به آداب و رسوم و فرهنگ ایرانی از یک‌سو و شناخت دغدغه‌های نسل امروز از سوی دیگر را عامل موفقیت داستان‌ها برشمرد و افزود: شما سه‌گانه آرمان آرین، «پارسیان و من» را بخوانید. جلد نخست به آژی‌دهاک، جلد دوم به رستم و جلد سوم به کوروش پرداخته و به نوعی هم به تاریخ توجه کرده هم به اساطیر ایرانی. مهم‌تر از همه اینکه این داستان‌ها، با یک تکنیک روزآمد نوشته شده است و برای همین برای کودکان جذاب است اما بیشتر آثار کودک فاقد چنین ساختار و جذابیتی هستند. مجموع این شرایط باعث شده آثار ادبی کودک و نوجوان ایران از معرفی و راهیابی به بازار دیگر کشور‌ها و شانس جهانی شدن محروم بمانند.
با وجود تحولاتی که در عرصه ادبیات کودک و نوجوان پدید آمده کار‌شناسان کتاب کودک معتقدند که در ایران نویسندگان آثار کودکان بجز چند استثنا نظیر هوشنگ مرادی کرمانی، خالق «قصه‌های مجید» که از شهرتی جهانی برخوردار است، هنوز به آن زبان روان، ساده و جذاب که لازمه نوشتن آثاری برای کودکان و نوجوانان است دست نیافته‌اند.
علاوه بر این اگرچه در زمینه شعر کودکان قدمهای مهمی برداشته شده و عرصه ادبیات کودکان پیش دبستانی و دبستانی پربار بوده است، در مورد نوجوانان آثار مهم و پرطرفدار چندانی بوجود نیامده زیرا مسائل این گروه سنی و نیازهای غریزی و بیدار شده آن‌ها موضوعاتی است که غالبا در آن سوی خط قرمزهای ناپیدای جامعه قرار می‌گیرد.
از سوی دیگر گفتنی است به رغم گسترش استفاده از اینترنت و برپایی نمایشگاههای کتاب و حضور گسترده مردم از آن‌ها، بازار کتاب همچنان از دسترس کودکان و نوجوانان قشرهای کم درآمد دور است. فرزندان خانواده‌های کم درآمد که برای کتابخوانی معمولا متکی به مجموعه‌های موجود در کتابخانه‌های فرهنگسرای منطقه خود هستند، برای به امانت گرفتن این آثارناگزیر می‌شوند ماه‌ها در انتظار بمانند.
