عکس از مهر
چندی پیش اخباری مبنی بر صدور مجوز جهت انتشار آثار هدایت و همچنین “زوال کلنل” محمود دولت آبادی، منتشر شد. رمان محمود دولت آبادی که اوایل دهه‌ی شصت نوشته شده است، زندگی افسری وطن دوست، در ارتش شاهنشاهی ایران را روایت می‌کند. حدود پنج سال است نشر چشمه، اقدام به درخواست مجوز نشر برای این رمان کرده. بحث‌ها بر سر انتشار این کتاب نیز، پس از دوباره از سر گیری فعالیت‌های نشر چشمه، مطرح شدند. و اما در مورد هدایت باید گفت جز چند اثر وی، باقی، همیشه، مشکل دار عنوان شده بودند.
سپاه هشدار می‌دهد
پس از انتشار این خبر، معاون فرهنگی اجتماعی سیاسی سپاه، نسبت به رمان زوال کلنل، واکنش نشان داد. او ضمن ضد انقلابی خواندن رمان دولت آبادی گفت: “اشخاصی مانند دولت آبادی، که مواضع و رفتارشان بیانگر شخصیتشان است و از طرف جریان رسانه‌ای در داخل، پیوند عمیقی با خارج از کشور دارند، چرا باید به عنوان نویسنده‌ی برتر مورد توجه قرار بگیرند و رمانی که باید گفت ضد انقلابی‌ترین رمان بعد از انقلاب است، مجوز بگیرد؟”
“حمید رضا مقدم” همچنین به فعالان عرصه‌ی فرهنگی دولت و وزارت ارشاد هشدار داد: “تحت تاثیر تفکر انحرافی قرار نگیرند و اجازه ندهند این حلقه، در امور فرهنگی دولت نفوذ کند.”
پدرِ داستانِ کوتاه فارسی، تهوع آور خوانده شد
همزمان با این اخبار، روز چهارشنبه سی‌ام بهمن ماه، مراسم پایانی جایزه‌ی ادبی “یوسف” (ششمین دوره‌ی جشنواره‌ی سراسری داستان کوتاه دفاع مقدس)، در حال برگزاری بود. در این مراسم، “حسن رحیم‌پور ازغدی”، با خواندن بخش‌هایی از آثار هدایت، خطاب به او گفت: “تو خودت نمی‌دانی چرا زنده‌ای. می‌خواهی به بقیه چه پیامی بدهی؟ بجز پیام نفرت و بیزاری از زندگی و خودکشی.”
وی ادامه داد: “به بعضی کارها باید از نظر فکری احترام گذاشت. اما باید دید این تکنیک‌ها، در خدمت چه چیز قرار گرفته‌اند. در خدمت شک، ظلم، نژادپرستی و پورنو؟ خوک که رژیم غذایی ندارد و همه چیز می‌خورد. هنرمندی هم که خوک‌وار به مسائل نگاه می‌کند، رژیم هنری ندارد و فقط به دنبال شهرت و جایزه است. آن‌هایی که هنر و داستان را علیه توحید و اخلاق بکار می‌برند، دُر را به پای خوک می‌ریزند و زیبایی و تکنیک را در خدمت زشتی هدف قرار می‌دهند.”
رحیم پور ازغندی در ادامه گفت: “صادق هدایت، پدر داستان کوتاه فارسی است و از جنبه‌ی فنی، بخصوص با توجه به این که او آغاز کننده بوده، به او احترام می‌گذاریم. اما ببینید چه می‌نویسد و از چه می‌نویسد. وقتی آثار هدایت را می‌خوانی، به لحاظ فن روایت خوشت می‌آید. اما به لحاظ شخصیت نویسنده، می‌خواهید بالا بیاورید. او یک بیمار روانی‌ست. من دلم برایش می‌سوزد. خیلی دلم می‌خواست او را از نزدیک می‌دیدم و با او حرف می‌زدم.” وی همچنین تاکید کرد: “او به عنوان یک نویسنده، جمله‌های قشنگی دارد، اما به عنوان یک انسان، شخصیت بیماری دارد.”
در همین مراسم، “محمد رضا سرشار”، ضمن تایید سخنان جناب ازغدی، ایراداتی نیز به صحبت‌های ایشان وارد کرد. سرشار گفت: “آقای رحیم‌پور ازغدی، مطالب خوبی بیان کردند. اما مسائلی درباره‌ی هدایت مطرح کردند که من باید درباره‌ی آنها توضیح بدهم. اول این که صادق هدایت پدر داستان کوتاه فارسی نبود و این یک غلط مصطلح است. نکته‌ی دیگر این که هدایت خیلی هم نویسنده‌ی خوبی نبود! او نویسنده‌ی بدی نیست، اما حتی در زمان خودش هم بهترین نبوده است.”
دولت تدبیر و امید، ناامید کرد
سال‌ها، در سال‌روز تولد هدایت، برنامه‌ای در خانه‌ی هنرمندان برگزار می‌شد با عنوان “جایزه‌ی ادبی هدایت”. برگزیدگان مسابقه‌ی داستان کوتاه نویسی صادق هدایت، در این روز، جوایز خود را دریافت می‌کردند. اما از زمان دولت پیشین، اجازه‌ی برگزاری این مراسم داده نشد. با روی کار آمدن دولت حسن روحانی، همه امیدوار بودند تا شاید این مراسم بنابر روال سابق، برگزار کرد. اما روز موعودِ ۲۸ بهمن، در کمال ناباوری، تمام امیدها به یاس بدل شد.
در همین زمینه، “جهانگیر هدایت”، برادر زاده‌ی هدایت، به خبرگزاری “دانشجویان ایران” چنین روایت کرد: ” شهریورماه امسال در تماسی تلفنی با شخصی به عنوان معاون خانه هنرمندان صحبت کردم. ایشان سؤال‌هایی را مطرح کردند و بعد سکوت کردند و گفتند با شما تماس می‌گیریم، اما بعدا گفتند ما برای این کار روز آزاد نداریم. مجددا به خانه هنرمندان مراجعه کردم، گفتند تقاضای‌تان را بنویسید، من هم نامه نوشتم و اشاره کردم که قبلا این برنامه سال‌ها در خانه هنرمندان برگزار شده است و این تقاضا را مطرح کردم که دوباره این برنامه برگزار شود، اما باز هم گفتند برای این کار روز آزاد نداریم؛ یعنی در این شش ماه، از شهریورماه تا آخر اسفند، یک روز هم در خانه هنرمندان جا نداشتند که به صادق هدایت اختصاص بدهند.”
جهانگیر هدایت، افزود: “بعد از آن با فرهنگسرای شفق تماس گرفتیم، آنها هم گفتند ما معذوریم؛ بنابراین احساس کردم دستور کلی صادر شده که فرهنگسراها و اماکن فرهنگی تهران اجازه ندارند برای صادق هدایت مراسم برگزار کنند؛ چون به هر جا که مراجعه می‌کنیم می‌گویند وقت نداریم. به هر حال بنده اصولا منصرف شدم.”
او در ادامه گفت: “حالا هم برگزیدگان جایزه هدایت معین شده‌اند، اما ما هیچ برنامه‌ای نداریم. قرار است برگزیدگان شخصا به دفتر من در منزلم مراجعه کنند و هدایا و لوح تقدیرشان را بگیرند.”
………
همچنان که مسئولین، کمر به قتل هدایت و دولت آبادی بسته بودند، شایعه بودن کل این اخبار تایید، و آب پاکی بر دستان همه ریخته شد. چه آنها که به تدبیر امیدوار شده بودند و چه آنها که پس از احساس خطر از جانب کتاب‌ها، اقدام به هشدار و تهدید کرده بودند.
روز گذشته، “علی جنتی” در “همایش روابط عمومی وزارت فرهنگ و ارشاد”، اخبار مربوط به هدایت و کلنل را شایعه خواند و به “ایبنا” گفت: “شاید بروز این‌گونه حرکات به خاطر مشغولیت مدیران ارشاد برای باز نماندن از پیگیری‌های اساسی و اصلی در حوزه فرهنگ است. یکی از خبرنگاران از معاونت فرهنگی پرسیده بود که آیا شما به کتاب‌های صادق هدایت هم اجازه چاپ می‌دهید و معاونت فرهنگی در پاسخ گفته بود که ما در کشور ممنوع‌القلم نداریم.”
دکتر جنتی همچنین گفت: “برای اجازه نشر و چاپ یک کتاب، متن کتاب بررسی می‌شود و اگر با معیارهای قانونی منطبق باشد منتشر خواهد شد و در غیر این صورت نشر نخواهد یافت. در حقیقت بسیاری از کتاب‌های صادق هدایت در مواردی این‌چنین است.” وی در مورد کلنل نیز گفت: “مجوز نشر کتاب دولت‌آبادی در دست بررسی است اما منتقدان و خبرنگاران اصل را بر چاپ آن گذاشته و خبر تولید کرده‌اند.”
وزیر ارشاد تاکید کرد: “ما مجبوریم دایماً توضیح دهیم که شایعه است و حقیقت چیزی غیر از این است. متاسفانه این‌ها به عنوان خبر منتشر می‌شود و اذهان عمومی را نسبت به حرکت درست فرهنگی مخدوش می‌کند.”
