غلامعلی حدادعادل، رئیس و اعضای شورای فرهنگستان زبان و ادب فارسی و علی اصغر فانی، وزیر آموزش و پرورش روز گذشته، ۷ بهمن ماه طی نشستی در محل فرهنگستان زبان و ادب فارسی به تبادل نظر پیرامون استفاده از واژه‌های مصوب فرهنگستان در تالیف کتاب‌های درسی و تکیه و تاکید بر زبان ملی در نظام آموزشی پرداختند.
غلامعلی حداد عادل در این نشست گفت: «قوت گرفتن نسل آینده هر ملت در زبان ملی نهفته است. زبانی که به حفظ کیان ملی هر کشور کمک و درک تاریخ آن ملت را می‌سر می‌کند. اگر دانش آموزان ما در موضوع زبان فارسی ضعیف بار بیایند، ما تنها در یک موضوع ضعف نداریم بلکه مجموعه‌ای از مطالب توسط آن‌ها درک نخواهد شد. به عبارت دیگر ضعف در فارسی، ضعف در عموم درس‌ها را با خود به همراه می‌آورد و باعث می‌شود که دانش آموزان در مقاطع تحصیلی بالا‌تر نتوانند فکرشان را بیان کنند، مطالبشان را بنویسند و در سخنی دچار ضعف خواهند شد».
علی اصغر فانی وزیر آموزش و پرورش نیز در این نشست تاکید کرد: «از ساعات آموزشی زبان فارسی زنگ خاصی جدا شده و به موضوع انشاء اختصاص یافته است. در دوره راهنمایی تحصیلی نیز پیشنهاد کرده‌ایم تا یک ساعت از ساعت‌های تدریس ادبیات فارسی به موضوع کتابخوانی اختصاص پیدا کند. همچنین استفاده از واژه‌های مصوب فرهنگستان برای تالیف کتاب‌های درسی قطعی است».
فرهنگستان زبان و ادب فارسی در دوم مردادماه ۱۳۶۹ تأسیس و با پانزده تن اعضای فرهنگستان، اولین جلسه آن در تاریخ ۲۶ شهریور ۱۳۶۹ تشکیل شد. در بدو تأسیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، شورای عالی انقلاب فرهنگی، هفده تن از محققان و ادبا و صاحب‌نظران برجسته زبان و ادب فارسی را انتخاب و جهت صدور حکم عضویت به ریاست جمهوری معرفی کرد و نخستین جلسه شورای فرهنگستان در تاریخ ۲۶ شهریور ۱۳۶۹به دعوت وزارت فرهنگ و آموزش عالی (وزارت علوم، تحقیقات و فناوری کنونی) در محل نهاد ریاست جمهوری برگزار شد.
مسیر طولانی تا رسیدن به هدف
فرهنگستان زبان فارسی که شاید برای تعداد زیادی از مردم ایران ناشناخته باشد، بیشتر به عنوان مرکزی برای معادل سازی واژه‌های بیگانه آن هم واژه‌های غیر عربی که وارد زبان فارسی شده‌اند کارآیی داشته است و در این زمینه انتقادهای زیادی متوجه فرهنگستان زبان فارسی است.
یدا… منصوری؛ زبان‌شناس، استاد دانشگاه شهید بهشتی و عضو سابق فرهنگستان زبان و ادب فارسی با اشاره به اینکه کارکرد فعلی فرهنگستان زبان فارسی از سر ناچاری است افزوده است: تنها راه چاره، گرچه گذرا و موقتی، انجام چنین کاری در فرهنگستان است. در توان نهادی به نام فرهنگستان با توجه به امکانات مالی و نیروی انسانی محدودی که در اختیار دارد، نیست همه کار‌ها را به تنهایی انجام دهد، بیش از این هم نباید چشمداشت دیگر داشت. اگرچه کار فرهنگستان کافی و وافی نیست ولی نمی‌توان دست روی دست گذاشت و بیکاره نشست.
مساله قابل تامل اینجاست که هرچند واژه‌گزینی در زبان فارسی یک نیاز است و فناوری و صنعت در جهان پیشرفته همراه خود انبوهی از واژگان بیگانه را وارد زبان فارسی کرده و می‌کند و این امر آسیب بزرگی برای زبان فارسی به‌شمار می‌آید، اما واژه گزینی به عنوان آنچه فعالیت برجسته فرهنگستان در طی سالهای گذشته بوده به جز مواردی اندک نتوانسته است در جامعه مورد استقبال و استفاده قرار گیرد. برخی کار‌شناسان واژه‌های معادل را نامانوس با ادبیات روزمره مردم فلمداد کرده و برخی دیگر شیوه واژه گزینی را مورد نقد قرار داده‌اند. دکتر منصوری در اینباره معتقد است: «در این زمینه کاستی‌هایی وجود دارد. به طور مثال کار‌شناسان برای اینکه بتوانند بر برخی محدودیت‌های واژه‌گزینی چیره شوند، گاهی کارهای برخلاف قواعد عادی دستور زبان فارسی هم انجام می‌دهند. مانند این واژه‌ها: اکسیدن، اکسایش، یونیدن، یونش و واژگانی از این دست».
گفتنی است واژه گزینی تنها در ایران وجود ندارد و کشورهای پیشرفته و صنعتی هم با این پدیده روبه‌رو هستند. کشورهایی چون آلمان و فرانسه که به زبانشان حساس‌اند، ترجیح می‌دهند واژه‌های بیگانه، حتی انگلیسی که بطور مثال از دیدگاه زبان‌شناسی با آلمانی هم‌خانواده است، وارد زبانشان نشود.
حفظ زبان فارسی نیازمند عزم ملی
نکته مهمی که همیشه کار‌شناسان به آن اذعان داشته اند اینست که زبان فارسی زبان ملی مردم ایران است و میراث علمی و ادبی و هنری ملت ایران با این زبان به یادگار مانده است. حفظ زبان فارسی نمی‌تواند به تنهایی وظیفه فرهنگستان زبان فارسی باشد بلکه نیاز به یک عزم ملی و سیاست گذاری صحیح در نهادهایی مانند صدا و سیما که در فرهنگ سازی نقش مهمی دارد و همچنین آموزش و پرورش دارد. در همین راستا غلامعلی حداد عادل آذرماه سال جاری در نامه‌ای به عزت‌الله ضرغامی، رئیس سازمان صدا و سیما با اشاره به وجود اشکالات مشابه و مکرر در زیرنویس‌های شبکه‌های سیما، خواستار رعایت مصوبات فرهنگستان در آن سازمان شد و تاکید کرده بود صدا و سیما در زمینه استفاده از واژه‌های فارسی و نگارش فارسی، می‌تواند نقش مهمی در آشنا کردن جامعه با واژه‌های فارسی و گسترش شیوه‌های درست‌نویسی داشته باشد.
یکی از روش‌های دراز مدت ولی کارساز دیگر پیشنهادی از سوی کار‌شناسان این است که آموزش واژه‌گزینی و التزام به استفاده از واژه‌های فارسی از آغاز دوره دبستان در کتاب‌های درسی گنجانده شود. مانند درس دستور زبان، و جز آن، دانش‌آموز اگر از زمان دبستان تا پایان دبیرستان در این زمینه بطور جدی آموزش ببیند، زمانی که وارد دانشگاه شود، هر دانشجویی می‌تواند ب توانایی واژه‌سازی را داشته باشد، هر کسی در رشته علمی و تخصصی خود می‌تواند به واژه‌سازی و واژه‌گزینی برای اصطلاحات و واژه‌های تازه‌وارد بیگانه اقدام کند و در نهایت دستگاه فرهنگی چون فرهنگستان می‌تواند نقش نظارت را به عهده بگیرد.
