روز گذشته، ۹ دی ماه، رسانه‌های روسیه خبر از انفجار بمبی در یک اتوبوس شهری در شهر ولگاگراد دادند که باعث کشته شدن دست‌کم یازده نفر و زخمی شدن بیش از ۲۰ نفر شد.
بنا بر گزارش ها صدای این انفجار تا چند کیلومتر دور‌تر شنیده شد و به گفته شاهدان عینی انفجار چنان مهیب بود که اجساد قربانیان در اطراف محل انفجار پراکنده شد. شهر ولگاگراد در ۷۰۰ کیلومتری شمال شرقی سوچی قرار دارد که شش هفته دیگر میزبان المپیک زمستانی است.
دوشنبه هفته جاری و با اختلاف یک روز از انفجار اخیر، حمله انتحاری دیگری در ایستگاه قطار در این شهر باعث کشته شدن ۱۷ نفر و زخمی شدن ۴۰ نفر دیگر شد. پیش‌تر در ماه اکتبر نیز در جریان یک حمله انتحاری دیگر به یک اتوبوس شهری در ولگاگراد شش نفر کشته شده بودند.
گمانه زنی پیرامون انگیزه حملات
هر چند هیچ گروهی تاکنون مسئولیت این انفجار‌ها را بر عهده نگرفته است، اما رسانه‌های روسی اعلام کردند، مسئولیت انفجارهای اخیر می‌تواند برعهده اسلامگرایان چچنی باشد. علت بیان چنین گمانه‌ای از سوی آن‌ها نیز به انتشار ویدئویی از دوکو عمروف، رهبر اسلامگرایان در منطقه قفقاز باز می‌گردد که پیش‌تر از طرفداران خود خواسته بود با اجرای عملیات مسلحانه و بمب‌گذاری روند برگزاری مسابقات المپیک در سوچی را برهم زنند. اما برخی از تحلیلگران روسی ریشه این حملات از سوی چچنی ها را حمایت های روسیه از سوریه عنوان می کنند.
وجود نیروهای سلفی و وهابی در سالهای اخیر همواره باعث بروز ناآرامی در منطقه بوده است. این مساله نه تنها کشورهای منطقه که غرب را نیز به واکنش وادرا کرده است بطوریکه وزارت خارجه آمریکا چند روز پیش در بیانیه‌ای اعلام کرد که گروه داعش که شاخه القاعده در عراق است، دشمن مشترک آمریکا و عراق است و در همین راستا دولت آمریکا تلاش‌هایی را نیز برای کمک به ارتش عراق به منظور مقابله با این گروه تروریستی انجام داد.
همچنین گوردون هان کار‌شناسان ارشد یک اندیشکده آمریکایی معتقد است که آمریکا در محاسباتش برای استفاده از گروه‌های افراطی برای مقابله با دولت سوریه دچار اشتباه شده است و این اشتباه می‌تواند برای آن‌ها گران تمام شود. گوردون هان در این خصوص می‌گوید: من فکر نمی‌کنم که غرب از گروه‌های جهادی حمایت کرده باشد، بلکه صرفاً از مخالفان بشار اسد حمایت کردند، چون تصور می‌کردند این گروه‌ها میانه‌رو هستند اما در واقع گروه‌های مخالف اکنون تحت تسلط گروه‌های افراطی اسلام‌گرا و جهادی است. بنابراین اکنون اشتیاق به حمایت از مخالفان کاهش پیدا کرده و متوجه شده‌اند که گروه‌هایی مثل «دولت اسلامی» در عراق و سوریه و جبهه النصره تهدیدی برای غرب هستند، چون تلاش می‌کنند خارجی‌هایی را به عضویت گروه‌های جهادی دربیاورند که ممکن است بعداً به کشورهای خود برگردند.
از سوی دیگر شهریور ماه سال جاری روزنامه «تودی زمان» ترکیه، گزارش داد، عربستان، روسیه را تهدید کرده اگر به حمایت از دولت سوریه ادامه دهد، گروه‌های تندرو بازی‌های المپیک زمستانی را مورد حمله قرار می‌دهند.
پیش از این نیز گزارش‌های متعددی از پیشنهادهای عربستان به روسیه در جهت قطع حمایت از بشار اسد منتشر شده بود که از آن جمله پیشنهاد همکاری در زمینه نفت و گاز، قرارداد تسلیحاتی و تضمین کردن حفظ منافع روسیه در سوریه بوده است. اما گویا به تازگی عربستان درکنار مذاکرات و پیشنهادات، تهدید را هم آغاز کرده است.
سعودی‌ها پیش‌تر اعلام کرده بودند گروه‌های سلفی ساکن چچن نقش مهمی در تحولات سوریه دارند و تصاویر متعددی نیز از حضور آن‌ها در سوریه در حال نبرد با نیروهای ارتش این کشور منتشر شده است. اخیرا هم گزارش‌هایی منتشر شده مبنی بر اینکه اهالی منطقه خودمختار چچن با حضور در سوریه گروه‌هایی مستقل برای خود تشکیل داده‌اند.
به این ترتیب، با توجه به تداوم حمایت‌های روسیه از نظام بشار اسد و نیز وقوع این انفجار‌ها در آستانه بازی‌های زمستانی سوچی، به نظر می‌رسد، اسلام گرایان چچنی اقدام به انجام دور جدید عملیات انتحاری در روسیه کرده‌اند.
پیوند اسلامگرایان چچن با القاعده
جمهوری چچن در جنوب روسیه، در قفقاز شمالی و در مرزهای پرتنش داغستان و جمهوری آذربایجان، شاید مهم‌ترین مشکل سرزمینی روسیه در ۱۸ سال اخیر بود. مسئله چچن و روسیه، نه یک موضوع مربوط به دهه‌های اخیر یا حتی سده اخیر، بلکه موضوعی تاریخی است که در دروان تزار‌ها نیز مطرح بوده است.
جمهوری چچن با یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر جمعیت (که همانند بیشتر بخش‌های مسلمان نشین روسیه، بیشتر آن‌ها مسلمان سنی حنفی هستند) در منطقه‌ای تاریخی قرار دارد. این سرزمین در طول تاریخ خود همواره از ایران جدا و میان عثمانی و روسیه دست به دست شده است و در میان این دوره‌ها، حکومت‌های محلی بر آنجا فرمان رانده‌اند و منطقه نفوذ و رقابت سه دولت نیرومند منطقه‌ای بوده است. پس از نیرومند شدن دولت روس (از سده ۱۰ میلادی) تا پایان سده هجدهم بیشتر ایران و‌گاه عثمانی و پس از این سده (به‌ویژه پس از جنگ‌های ایران و روس و نیرو گرفتن امپراتوری روسیه در منطقه پس از عهدنامه گلستان در ۱۸۱۳ میلادی و ترکمنچای در ۱۸۲۸میلادی) روس‌ها بر منطقه چیره شدند.
از سده هجدهم و از هنگام جنگ‌های ایران و روس، نبرد چچن‌ها و روس‌ها آغاز شد. نبرد بزرگ آوارهای داغستانی با رهبری امام شامل در برابر روس‌ها و همراهی آنان با چچن‌ها هنوز در حافظه تاریخی روس‌ها و مسلمانان زنده است. پس از دستگیری شیخ شامل در سال ۱۸۹۵ و تکمیل سلطه روس‌ها بر منطقه و سرکوب شدید چچن‌ها، آن‌ها پایداری خود را ادامه داده و از هر فرصتی برای نجات خود از سلطه روس‌ها و شوروی و سپس روسیه استفاده کردند. شماری از آن‌ها نیز آواره شده و در مناطق پیرامونی پراکنده شدند اما این پایداری تا امروز ادامه داشته است.
نماینده جنبش مسلح و اسلامگرای چچن «امارت اسلامی قفقاز» است. این جنبش در سال ۲۰۰۷ میلادی ایجاد شد و به عنوان چتری بود که جنبش‌های مسلح در شمال قفقاز را در سایه خود جمع می‌کرد. هدف این جنبش ایجاد یک کشور واحد آن هم در زیر لوای اسلام است. این جریان که عامل ناآرامی‌های روسیه و بروز حملات انتحاری است در سالهای اخیر با نیروهای اسلامگرای افراطی و مسلح منطقه پیوند خورده است.
در هر حال با گره خوردن نیروهای اسلامگرای چچنی و وهابیون و سلفی ها در سوریه به نظر می رسد پای القاعده به روسیه باز شده است. این مساله می‌تواند در تحولات آینده روسیه چه از بعد داخلی چه از بعد بین المللی اثرات مهمی داشته باشد.
