درروزهای پایانی سال خورشیدی و چند روز پس از برگزاری نشست ۵+۱ و ایران در آلباتی قزاقستان، قیمت دلار آمریکا و در پی آن قیمت انواع سکه کاهش یافته است.
دلار آمریکا که تا چند روز پیش در حدود ۳۷۸۰ تا ۳۸۰۰ تومان بود، امروز به کمتر از ۳۳۰۰ تومان سقوط کرده است و قیمت هر قطعه سکه تمام طرح قدیم، دیروز به کمتر از یک میلیون و ۲۲۰ هزار تومان و هر قطعه سکه تمام طرح جدید به یک میلیون و ۲۹۰ هزار تومان کاهش یافته است.
در سال جاری خورشیدی قیمت انواع ارزهای خارجی و سکه به شدت افزایش پیدا کرد بطوریکه یک ماه پیش از این و در اواسط بهمن ماه، قیمت هر دلار آمریکا به بیشتر از چهار هزار تومان رسیده بود.
علل کاهش نرخ ارز
کار‌شناسان اقتصادی مهم‌ترین عامل کاهش نرخ ارز در روزهای گذشته را نتیجه نشست ۵+۱ و ایران در راستای فعالیت هسته‌ای ایران در آلباتی پایتخت قزاقستان و واکنش بازار نسبت به مثبت بودن این مذاکرات خوانده‌اند. گزارش‌ها حاکی از صحبت دولتمردان پیرامون اقدام بزرگ نشست آلماتی در برداشتن تحریم طلا بوده است که در صورت برداشتن تحریم طلا عملا خیلی از تحریم‌های دیگر نیز از بین می‌رود.
صمد کریمی سخنگوی مرکز مبادلات ارزی نیز در روز سه شنبه ۱۵ اسفند ماه با اشاره به کاهش نرخ ارز در بازار اظهار داشت: «همگرایی بیشتر نرخ ارز در مرکز مبادلات و بازار آزاد به دلایل مختلفی بوده که یکی از آن‌ها هدایت عمده تقاضای ارز مربوط به گروه‌های کالایی به این مرکز بوده است».
وی افزود: «علاوه بر این مساله تقویت جانب عرضه ارز و هدایت عمده منابع ارزی کشور به مرکز مبادلات ارزی از عوامل دیگر کاهش قیمت ارز در بازار است به طوری که از آغاز اسفندماه تاکنون در مقایسه با از ابتدای فعالیت مرکز تا بهمن ماه به طور میانگین از نظر تعداد بیش از ۴ برابر و از لحاظ ارزش ۵ برابر رشد عرضه ارز در مرکز مبادلات را شاهد هستیم».
سخنگوی مرکز مبادلات ارزی اقدام تاثیرگذار دیگر بر کاهش قیمت ارز را تعیین تکلیف تعهدات ارزی بانک‌ها عنوان کرد و گفت: «سوم اسفندماه دستورالعمل تعیین تکلیف تعهدات ارزی به بانک‌ها ابلاغ شد و این کمک بزرگی برای رفع مشکلات مربوط به ایفای تعهدات بانک‌ها بود؛ همچنین تقاضای احتیاطی ناشی از عدم انجام تعهدات شکل نخواهد گرفت و سیستم بانکی کشور، تقاضاهای مشخص شده را براساس دستورالعمل ابلاغی پوشش خواهد داد».
مرکز مبادلات ارزی ایران اوایل پاییز سال جاری خورشیدی و پس از سقوط چشمگیر ارزش ریال راه اندازی شد. در این مرکز ارز حاصل از صادرات نفت و محصولات پتروشیمی به بعضی واردکنندگان با قیمتی ۲ درصد ارزان‌تر از بازار فروخته می‌شود.
از سوی دیگر شمس الدین حسینی وزیر امور اقتصادی و دارایی دیروز ۱۵ اسفند گفت امیدوار است که روند کاهش قیمت ارز در بازار ایران ادامه یابد.
حسینی همچنین گفته است: «کاهش برخی از التهابات ناشی از فشارهای تحریم، ترمیم ذخایر ارزی کشور و افزایش چند برابری عرضه ارز توسط بانک مرکزی از دلایل افت قیمت‌ها در بازار ارز است».
همچنین بی‌رغبتی به واردات کالا و در نتیجه عدم تقاضای ارز از سوی واردکنندگان بخش خصوصی به دلیل گران تمام شدن کالای وارادتی از دلایل مهم دیگر کاهش قیمت ارز عنوان شده است
ابهام در پایداری نرخ ارز
کاهش نرخ ارز در روزهای گذشته باعث شده بازار خرید و فروش ارز دوباره دچار رونق شده و مردمی که چندی پیش خریدار ارز بودند اینبار به عنوان فروشنده به بازار هجوم بیاورند. اما از آنجا که دولت حتی در بازار آزاد تعیین کننده نرخ ارز است و عدم رقابتی بودن بازار باعث می‌شود که افزایش یا کاهش تقاضا از سوی مردم باعث تعیین قیمت‌ها نشود لذا این احتمال را در ذهن برخی از کار‌شناسان بوجود می‌آورد که این کاهش نرخ ارز در روزهای پایانی سال روند کاذبی باشد که از سوی دولت ایجاد شده است.
از سوی دیگر با توجه به تبعات منفی نوسانات نرخ ارز که در وهله اول متوجه بی‌ثباتی اقتصاد می‌شود و بی‌اعتمادی را در میان سرمایه گذاران و کارآفرینان ایجاد می‌کند و در نهایت ریسک سرمایه گذاری را افزایش می‌دهد لذا کاهش غیر پایدار نرخ ارز کمکی به اقتصاد کشور نخواهد کرد
در همین راستا محمود جام ساز کار‌شناس مسائل اقتصادی می‌گوید: «کاهش قیمت ارز ناپایداراست، زیرا هنوز تکلیف نهایی این نشست آلباتی مشخص نیست و دولت اوباما و به خصوص وزیر خارجه آمریکا هنوز از وجود گزینه نظامی بر روی میز خبر می‌دهد و مسئله هسته‌ای ایران را یک خطر جهانی تلقی می‌کند و همچنین کنگره آمریکا همزمان با نشست آلماتی اختیارات ویژه‌ای به اوباما برای تشدید تحریم‌ها علیه ایران داده است. لذا این قیمت‌ها نمی‌توانند پایدار باشند».
وی همچنین در گفتگویی با سایت فرارو اضافه کرده است: «قیمت ارز زمانی پایدار می‌شود که اقتصاد ما به ثبات برسد و اعتماد را به پول ملی بازگردانیم و بتوانیم تولید ملی را از طریق جمع آوری نقدینگی‌های سرگردان احیا کرده و به سمت سرمایه گذارهای مولد سوق دهیم تا هم رشد اقتصادی را بالا برده و ایجاد اشتغال کرده و هم پول ملی را تقویت کنیم. چرا که تقویت پول ملی برابر با کاهش ارزش دلار خواهد بود».
اثرات افزایش نرخ ارز
قیمت انواع ارزهای خارجی و سکه در سال جاری خورشیدی به شدت افزایش پیدا کرد بطوریکه یک ماه پیش از این و در اواسط بهمن سال جاری، قیمت هر دلار آمریکا به بیشتر از چهار هزار تومان رسیده بود.
در ایران کانال‌های ورود ارز خارجی به کشور درآمدهای نفتی است و در واقع دلارهای حاصل از درآمدهای نفت، پشتوانه ریال موجود در کشور است. به دنبال افزایش تحریم‌های اتحادیه اروپا و آمریکا علیه بانک مرکزی و صنایع نفت و گاز ایران و کاهش درآمدهای نفتی کشور، حجم ارز در کشور کاهش یافت . عدم تناسب تقاضا و عرضه در بازرا ارز و کاهش ارزش ریال نسبت به ارزهای رایج خارجی باعث افزایش قیمت ارز در بازار ایران و در نتیجه افزایش تورم طی ماه های گذشته شد.
افزایش نرخ ارز و تورم بر بخش‌های مختلف اقتصاد، به خصوص در ایران، به عنوان یک کشور در حال توسعه، تاثیر زیادی دارد و این موضوع اهمیت کنترل به موقع آن‌ها را برای جلوگیری از آسیب زیربخش‌های اقتصادی یادآوری می‌کند. شرایط اقتصادی ایران به گونه‌ای است که بخش عظیمی از تولیدات داخلی وابستگی بالایی به مواد اولیه و واسطه‌ای وارداتی دارد. لذا قیمت‌های تمام‌شده محصولات داخلی از تغییرات اقتصادی در سطح بین‌المللی و نرخ ارز تاثیر می‌پذیرد.
از منظر کوتاه‌مدت، با افزایش نرخ ارز و تنزیل ارزش پول ملی، شرایط و قیمت‌های داخلی کالا‌ها و خدمات برای کشورهای طرف تجاری ایران مناسب می‌شود و صادرات افزایش می‌یابد، اما در بلندمدت افزایش نرخ ارز و تنزیل ارزش پول ملی باعث می‌گردد که هزینه تمام‌شده تولیدات داخلی که وابسته به واردات هستند افزایش یابد و در پی عرضه آن‌ها به بازارهای داخلی، بر نرخ تورم افزوده شود و در بازارهای بین‌المللی شاهد عدم رقابت‌پذیری آن‌ها باشیم.
